De lange politieke levensduur van Berlusconi belooft niet veel goeds voor de VS

De internationale pers pikte een tweetal weken geleden een klassieke Berlusconi-uitspraak op. Gevraagd wat hij zo leuk vond aan generatiegenoot Trump antwoordde hij: ‘diens vrouw’. De liefde voor Trumps vrouw is niet het enige wat de twee heren delen.

Om te beginnen was hun verkiezingscampagne opvallend gelijklopend. Als succesvol ondernemer betraden ze beiden de arena om hun land ‘uit handen van de politici te redden’. Beide cultiveerden het imago van een sluwe zakenman die de staat weet te omzeilen. Trump zei dat het niet betalen van belastingen hem slim maakt. Berlusconi prees zwartwerken, en belastingen ontwijken was volgens hem een natuurrecht. Beide stopten ook nooit met campagne voeren. President Trump begon al snel na zijn verkiezing opnieuw meetings te houden en recent hield hij zijn eerste fundraiser. Alletwee fulmineren ze in die permanente campagne voortdurend tegen de rechterlijke macht en de media.

Ten tweede weigerde ook Berlusconi net als Trump nu na zijn verkiezing volledig afstand te doen van zijn wijdverbreide belangen. Berlusconi bezat de grootste financiële holding van zijn land met enkele commerciële zenders, het grootste reclamebureau van Italië en een aannemersbedrijf. Trumps organisatie is een conglomeraat van appartements- en kantoorgebouwen, golfresorts en hotels. Die organisatie kan de steun van regeringsleiders in de landen waar hij zakenbelangen heeft goed gebruiken. Ze wordt beheerd door zijn twee zonen (waar hij vanzelfsprekend contact mee heeft). Verschillende journalisten wezen daarom terecht op het gevaar van belangenvermenging onder andere met verschillende banken waar zijn organisatie leningen heeft uitstaan.

Het toppunt was een wet uit 2005 die de gevangenisstraf voor veroordeelden boven de 70 jaar omzette in huisarrest. Berlusconi was toen 69 jaar oud.

Berlusconi ging nog een stap verder en gebruikte zijn positie om wetgeving op maat te maken. Het toppunt was een wet uit 2005 die de gevangenisstraf voor veroordeelden boven de 70 jaar omzette in huisarrest. Berlusconi was toen 69 jaar oud. Ook zijn voor omkoping van rechters veroordeelde advocaat kon van de wet gebruik maken.

Diezelfde wet verkortte de verjaringstermijn voor aanklachten tegen personen zonder eerdere veroordelingen wat zijn eigen bedrijven ten goede kwam. Die konden ook genieten van de twee fiscale amnestieën. Hij liet verschillende kompanen verkiezen en probeerde hen herhaaldelijk via een immuniteitswet onschendbaar te maken. Ook president Trump zou hebben geprobeerd de rechtsgang te hinderen door FBI-directeur James Comey te ontslaan. Dat ontslag zou zijn gevolgd op de weigering van Comey om het onderzoek te stoppen naar de ongeoorloofde contacten van adviseur voor de nationale veiligheid Mike Flynn met de Russische ambassadeur tijdens de verkiezingscampagne.

Maar ook in het beleid zijn er grote overeenkomsten te vinden. Berlusconi bracht de neofascisten van Alleanza Nazionale aan de macht met als resultaat dat illegale immigratie strenger werd bestraft en er migratiequota kwamen. President Trump troonde de zogenaamde alt-right naar het Witte Huis. Met een presidentieel besluit probeerde hij de financiering droog te leggen voor steden die onvoldoende samenwerken met de immigratiedienst.

Ook op vlak van ethisch beleid zijn er grote overeenkomsten. Volgens Jaap van Osta (auteur van “Een moderne geschiedenis van Italië”) nam Berlusconi klakkeloos de standpunten van de katholieke kerk over: geen homohuwelijk, zelfs geen geregistreerd partnerschap en al helemaal geen euthanasie. President Trump tekende een besluit dat financiering van de Amerikaanse overheid voor NGO’s niet naar bewustmaking rond abortus mag gaan. Tijdens de campagne suggereerde hij dat dokters die een abortus uitvoeren, moeten worden gestraft. De rechter die president Trump benoemde in het Hooggerechtshof schreef een boek tegen euthanasie.

Geen garantie op economische groei

Leuk die gelijkenissen, maar zijn er ook conclusies uit te trekken? Berlusconi toont, volgens The Economist, dat een zakenman als regeringsleider allesbehalve een garantie is op economische groei. De meeste analisten geloven ondertussen ook niet meer in de groeiverbeterende hervormingen van president Trump. Berlusconi flexibiliseerde de arbeidsmarkt met de wet-Biagi en schafte successie- en schenkingsrechten af, maar stond verder voor economische immobiliteit ook al beweerde hij een permanent economisch mirakel te verrichten.

Voor de val van president Trump zullen we op de Republikeinse partij moeten rekenen.

We wisten al dat seksistische en racistische uitspraken geen obstakel vormden voor president Trump om verkozen te raken. Berlusconis herverkiezing leert ons dat ook voor president Trump belangenvermenging en extreemrechts beleid mogelijk geen probleem vormen om zich blijvend president te mogen noemen. Berlusconi werd verschillende keren herverkozen en regeerde met een kortstondige tussenstop van 2001 tot 2011.

Wat kan zo’n man dan wel ten val brengen? Uiteindelijk werd Berlusconi door zijn eigen partij van de macht verdreven toen de economische crisis Italië – en daarmee de eurozone – in de dieperik dreigde te sleuren en hij manifest incapabel bleek om in te grijpen. Voor de val van president Trump zullen we dus op de Republikeinse partij moeten rekenen.

Verschillende commentatoren waaronder Mehdi Hasan in het Britse magazine The New Statesman wijzen er echter op dat zolang president Trump een rechts-conservatief beleid voert de Republikeinse partij wel dom zou zijn om de gans met de gouden eieren te slachten. Gelukkig kan een president in de Verenigde Staten, in tegenstelling tot een premier in Italië, maximaal acht jaar aan de macht blijven.

Niels Morsink is vrijwillig medewerker aan het Instituut voor de Overheid aan de KU Leuven.