Roemenië kiest resoluut voor schaliegas, ondanks protesten

Roemenië is samen met Polen en Groot-Brittannië een grote supporter van schaliegas. De Roemeense voorraden worden geschat op 1,5 triljoen m³, niet zo groot als Polen en Frankrijk maar genoeg om een eeuw in eigen gebruik te voorzien.  Niet dat het land dit nodig heeft voor zijn energiezekerheid. Nu al voorziet het bijna volledig in de eigen energiebehoefte. Maar economisch gezien valt hier wel wat te rapen. 

Als actieve oppositie in de vorige regering, sprak de huidige premier Viktor Ponta zich uit voor een moratorium op schaliegas, maar toen zijn partij in 2012 aan de macht kwam, zette hij de deur open voor de ene na de andere olie-en gasmultinational. Kort na zijn aanstelling, kondigde hij ook aan dat hij een internationaal strategisch adviseur in dienst zou nemen. Uiteindelijk bleek dit Wesley Clark te zijn, een bestuurslid van BNK Petroleum, die ook fracking projecten hebben in Polen.

‘Zo’n 70 procent van het grondgebied is inmiddels in concessie gegeven’, weet Mihaela Popescu. Mihaela is een Roemeense juriste die al van 2007 in België woont. De ontwikkelingen rond de schaliegasexploraties en de conflicten die deze oproepen in haar moederland, volgt ze op de voet. Ze is een van de voortrekkers hier in Brussel van het verzet tegen de gasontginningen in Roemenië.

Sinds oktober vorig jaar is de Amerikaanse oliegigant Chevron effectief aan de slag in Roemenië. Chevron kreeg vergunningen op te exploreren aan de kust van de Zwarte Zee en in het oosten. De eerste boringen situeren zich in het arme district Vaslui, in het stadje Pungesti, in het oosten van het land. 

“Fracking doodt de democratie”

Mihaela Popescu klaagt onder meer het gebrek aan transparantie aan: ‘Alle contracten tussen de regering en de olie- en gasbedrijven worden in het grootste geheim onderhandeld en getekend. Dat is illegaal, men kan onderdelen geheim houden maar geen volledige documenten, en al helemaal niet al die akkoorden en bloc. Van democratie is er nog weinig sprake. De fracking belangen doden de democratie.’

Verschillende concessies werden toegekend op basis van decreten om snelle procedures door te drukken. Er wordt ook gewerkt met schaduwbedrijven waarachter grote multinationals schuilgaan, zoals Clara Petroleum LTD, aldus Mihaela.

Protesten houden aan

Sinds oktober vorig jaar is de Amerikaanse oliegigant Chevron effectief aan de slag in Roemenië. Chevron kreeg vergunningen om te exploreren aan de kust van de Zwarte Zee en in het oosten. De eerste boringen situeren zich in het arme district Vaslui, in het stadje Pungesti, in het oosten van het land. 

Ook het verzet barstte toen publiek uit, met onder meer de oprichting van een permanent verzetskamp om Chevron te verhinderen bezit te nemen van de terreinen. Dat kamp werd in de vroege ochtend van 2 december gewelddadig vernield. (1 december is nationale feestdag; iedereen was dus nog in diepe slaap gehuld.) Honderden mensen werden geslagen en gearresteerd, tegen sommigen loopt nog een proces. Chevron heeft tot tweemaal toe aangekondigd dat het zich ging terugtrekken omwille van het verzet, maar uiteindelijk zijn de werkzaamheden toch doorgegaan.  De Roemeense politie is permanent aanwezig om over de veiligheid van de installaties en de arbeiders te waken.  

De inwoners, boeren die leven van de landbouw, probeerden ook een referendum te organiseren om de burgemeester te vervangen, omdat die Chevron had binnengebracht. Maar dat werd door de prefect onwettig verklaard.

Wat later velde een rechter in Vaslui, Gabriela Aionitoaie, drie keer een vonnis ten voordele van de lokale bewoners, waarin ze stelde dat de bewoners het recht hebben om schaliegasboringen te verbieden.  Uiteindelijk is die rechter verplaatst naar een andere jurisdictie.    

Het protest houdt er nu al maanden aan maar de werkzaamheden zetten zich door. Op 4 mei zijn de boringen begonnen. Om de sympathie van de bevolking te winnen, heeft de regering fietsen cadeau gedaan aan de kinderen, en een rugzak met snoepjes met kerstmis.

Frack off Romania geeft een beeld van de strijd die de plaatselijke bevolking met de steun van de internationale beweging tegen fracken voert.

Voortrekker Polen 

Polen is, samen met Groot-Brittannië en Roemenië, Europa’s grootste pleitbezorger van schaliegas. Zowel de overheid als de bevolking zijn expliciet gewonnen voor deze nieuwe piste. Het is een publiek geheim dat tijdens de vorige klimaattop in Warschau milieuminister Marcin Korolec  de laan werd uitgestuurd omdat hij te kritisch stond tegenover de ontginning van schaliegas.

De vroegere milieuminister Marcin Korolec werd tijdens de klimaattop in Warschau de laan uitgestuurd omdat hij tegen schaliegas was.   

Polen wil Europa effectief over de streep trekken. In de aanloop naar de Europese verkiezingen, riep de Poolse regering Europa op om te komen tot een Europese “energie-unie”, gebaseerd op zes pijlers. Op 1 staat een solidariteitsmechanisme voor de gasbevoorrading, in het geval van een crisis, zoals die van Oekraïne. Een ander element van het Poolse voorstel is een vrijgeleide voor de ontginning van schaliegas. 

Polen bezit samen met Frankrijk de grootste reserves en het is die ook volop aan het exploreren. Tot vijf jaar geleden kwam 90 procent van het gas uit Wit-Rusland en Oekraïne, maar daar is verandering in gekomen, zegt Artur Woźniak, Energie Specialist van GAZ-SYSTEM. Het land werkt momenteel ook aan een LNG-terminal en aan de uitbreiding van zijn netwerk van pijpleidingen. Volgens Woźniak zijn er in het zuiden van het land 800 pijplijnen gepland, die tegen 2018 moeten klaar zijn. Tussen 2020 en 2023 moet dit netwerk uitgroeien met connecties van Centraal-Europa naar de Baltische Staten en Finland, en naar Slovakije, Oekraïne en Wit-Rusland.

Duitsland’s tweede energiewende

Terwijl Europa er niet toe komt een strenger juridisch kader voor de exploitatie van schaliegas af te dwingen, tekent er zich in de feiten land per land een praktijk af.   

In Nederland is de overheid volop bezig met het uittekenen van een “structuurvisie schaliegas”. Ook in Duitsland werkt de regering Merkel aan een wettelijk kader om energiebedrijven een licentie voor fracking te vergunnen.  Dalende voorraden conventioneel gas maken het land sterker afhankelijk van Russische import, een tendens waar het liever van af wil.

Sinds de kernuitstap in 2011 moet het land 40 procent van zijn energie invoeren. De zo geroemde Energiewende heeft niet het verhoopte succes gekend. Het plan was om tegen 2035 50 procent van de energie uit hernieuwbare bronnen te halen en 80 procent tegen 2050, maar  de concurrentie met China heeft de Duitse zonnepanelen-industrie de das om gedaan.

Een “energieommekeer” betekent vandaag voor Duitsland inzetten op schaliegas. 

In 2012 lag de CO₂ uitstoot zelfs 1,6 procent hoger dan een jaar eerder omdat steenkool het gebrek aan energie uit windmolens moest compenseren. Een “energieommekeer” betekent vandaag voor Duitsland inzetten op schaliegas. 

Volgens het Duits Instituut voor Geofysisch Onderzoek beschikt het land slechts over 2300 miljard m³, dat is twee keer minder dan Polen en Frankrijk maar wel genoeg voor eigen consumptie voor 30 jaar. De grootste reserves liggen in Rheinland Westfalen. Duitsland’s grootste olie- en gasbedrijf Wintershall is expliciet pleitbezorger en al actief bezig met het opsporen van schaliegasvoorraden, ook aan de grensstreek met België.

Europa’s gasoorlog

Of de ontginning van schaliegas echt zal doorbreken in de Europese Unie is afwachten. Iedereen is het er wel over eens dat Europa er niet van moet dromen om de Amerikaanse energierevolutie over te doen. Er zijn tal van bezwaren: het is nog steeds fossiele energie, de milieurisico’s zijn groot, Europa is veel dichter bevolkt dan de VS en er is in de meeste landen geen draagvlak.

Kwatongen beweren zelfs dat de protesten tegen fracking in Europa wel eens aangestoken en gefinancierd kunnen zijn door Moskou. Nog voor de Oekraïnecrisis uitbarstte, circuleerde er een analyse met die versie. Mihaela lacht die bewering weg. ‘Gazprom heeft zelf concessies voor schaliegas in Roemenië. Het gaat om de controle over de voorraden.’ Het draait allemaal om een elementair machtsspel, om controles te behouden. 

Rusland verkocht gewoonlijk zijn natuurlijk gas voor 10 dollar per eenheid, sinds de schaliegasrevolutie in de VS is die prijs gevallen tot 3 dollar.

Of het winnen van schaliegas op de lange termijn een duurzame optie is of niet, nu al heeft schaliegas de wereld van de energie op zijn kop gezet

‘De posities van de VS, Rusland en China- en hun mogelijkheid om invloed uit te oefenen in de wereld- worden in grote mate bepaald door de ontwikkelingen op de globale gasmarkt’, zo stelt een studie van de Kennedy School of Government van de Harvard University. Of het winnen van schaliegas op de lange termijn een duurzame optie is of niet, nu al heeft schaliegas de wereld van de energie op zijn kop gezet, Rusland domineert niet langer de Europese gasmarkten.

Europa wil zich los maken van de schaduw van Gazprom en dat zint Rusland niet, onder meer omwille van de dalende inkomsten uit de gascontracten. 

Onder druk van die dalende gasprijzen heeft Gazprom in 2012 de prijs van de langetermijncontracten met 0,10 eurocent verlaagd, wat neerkwam op een vermindering van inkomsten van 5 miljard euro per jaar.

Het Europese energiebeleid, dat momenteel volop bediscussieerd wordt en dat deze maanden vorm moet krijgen, is dan ook een uitermate politieke keuze. Een gezamenlijk energiebeleid, gericht op een koolstofarme toekomst op basis van hernieuwbare energie, is de beste garantie voor energiezekerheid en autonomie.