“Misleidende” Poolse reclamecampagne legt schuld van hoge energiekosten bij EU-klimaatbeleid

Poolse staatsenergiebedrijven hebben een reclamecampagne gelanceerd waarin ze Brussel en het EU-beleid de schuld geven van de hoge energieprijzen in Polen. Dit doet de spanningen tussen Warschau en Brussel verder oplopen, waarschuwen experts.

Op reclameborden en in kranten in heel Polen valt de nationale Vereniging van Energiecentrales TGPE het Europese klimaatbeleid aan. De campagne gebruikt hierbij een percentage dat door experts alom als misleidend wordt bekritiseerd.

De reclame leest: ‘De klimaatbelasting van de Europese Unie bedraagt ​​maar liefst 60 procent van de energieproductiekosten. EU klimaatpolitiek = dure energie/hoge prijzen’. De campagne wijst hierbij naar het Europese Emissiehandelssysteem (EU ETS), waarmee voor elke ton CO₂-uitstoot één ‘emissierecht’ betaald moet worden.

De campagne wordt gesteund door de nationalistische regering en veel van haar anti-EU-aanhangers. In een artikel voor Euractiv schreef premier Mateusz Morawiecki: ‘De ETS-prijsstijging loopt uit de hand en raakt het huishoudbudget van EU-burgers.’ Het Poolse parlement heeft de EU opgeroepen om het ETS op te schorten en te hervormen.

De conservatieve journalist Tomasz Sommer twitterde: ‘De groene anti-Poolse lobby heeft geleid tot energiearmoede bij veel Polen. Waarom houdt niemand deze mensen tegen?’

Misleidend

Energie-experts beschuldigen de regering ervan de bevolking te misleiden en stellen dat energiebedrijven de schuld voor de prijsstijgingen van zich af proberen te schuiven.

Hoewel de prijs van een CO₂-emissierecht voor vervuilende energiecentrales in het EU-ETS in 2021 inderdaad verdrievoudigde, zegt denktank Forum Energii dat die kosten ongeveer 23 procent – en dus niet 60 procent – van een huishoudelijke rekening vormen. Dat zou bovendien een stuk lager zijn als het land sneller was overgestapt van steenkool naar hernieuwbare energiebronnen.

Robert Tomaszewski, energieanalist bij de Poolse denktank Polityka Insight: ‘Ik denk dat de nutsbedrijven de schuld gewoon van zichzelf en de regering willen afschuiven en de EU de zwarte piet willen toespelen.’

’Alle voorspellingen wezen erop dat de prijzen zouden stijgen en toch heeft de regering niets gedaan om de sector koolstofarm te maken.’
Zofia Wetmanka, energieanalyst

De energieprijzen zijn in Polen en in heel Europa omhooggeschoten, wat tot wijdverbreide problemen onder burgers heeft geleid. ’Ik doe de lichten voortdurend achter mijn kinderen uit en ben bezig de lampen te vervangen’, zegt Tomaszewski.

‘We hebben allemaal het gevoel dat we in een energiecrisis zitten die zich al maanden aan het opbouwen is. Het is moeilijk om dat niet te voelen’, zegt energieanalist Zofia Wetmanska uit Warschau.

Die 60 procent, zegt Wetmanska, is niet helemaal uit de lucht gegrepen. Het slaat op de kosten waarmee kolenproducenten worden geconfronteerd, maar het is ‘zeer misleidend’ om te suggereren dat dit de belangrijkste oorzaak van de hoge prijzen is. ‘Het is totaal uit de context geplaatst en je kunt van de eindgebruiker niet verwachten dat die alle technische details kent.’

‘Een gebrek aan voorbereiding’

Vicevoorzitter van de Europese Commissie en klimaatleider Frans Timmermans schreef een artikel voor de Poolse website Onet dat opende met de volgende woorden: ‘Laat ik duidelijk zijn: EU-beleid is NIET verantwoordelijk voor 60 procent van je energierekening. Mensen die dit getal misbruiken vertekenen de discussie.’

Het emissiehandelssysteem werd in 2005 opgezet. En hoewel Polen een sector voor hernieuwbare energie heeft ontwikkeld, vooral gericht op windenergie, was het land in 2021 nog steeds voor 71 procent van de elektriciteitsbehoefte afhankelijk van steenkool – het grootste aandeel van alle EU-landen. En aangezien steenkool de meest vervuilende brandstof is, betalen de Poolse energieverbruikers verhoudingsgewijs het meest aan het ETS.

‘Het is een gebrek aan voorbereiding’, zegt Wetmanska. ’Alle voorspellingen wezen erop dat de prijzen zouden stijgen en toch heeft de regering niets gedaan om de sector koolstofarm te maken.’

De partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) won in 2015 de verkiezingen en beloofde de mijnbouwregio Silezië te versterken. Eenmaal in de regering, zegt Tomaszewski, kwamen politici ‘oog in oog met de realiteit te staan’ en werd deze steenkoolverplichting afgezwakt. Maar ze hielden ondertussen wel de groei van de windindustrie tegen.

Opbrengsten certificaten

Inkomsten uit de verkoop van emissierechten gaan naar de Poolse regering. Zoals Timmermans opmerkt in zijn artikel op Onet, verdiende de Poolse regering in 2021 zodoende maar liefst 28 miljard zloty (ruim 6 miljard euro) aan het ETS.

‘Met slechts de helft van dit bedrag kon de Poolse regering vorig jaar bijna 8000 zloty (1700 euro) toekennen aan elke Poolse familie die de eindjes niet aan elkaar kan knopen’, aldus Timmermans.

De regering heeft geld uitgetrokken om de rekeningen van huishoudens te verlagen, maar koppelt dit niet aan de ETS-opbrengsten die naar de algemene begroting stromen.

Tomaszewski waarschuwt dat, zodra de energietransitie gewone mensen geld kost, ‘populistische politici in Polen en daarbuiten dit zullen gebruiken op een manier die het beleid van de Europese Unie kan ondermijnen’.

Hij vreest dat het doel van de EU om de uitstoot tegen 2030 met 55 procent te verminderen, zou kunnen leiden tot een verder conflict tussen Warschau en Brussel. ’Dat is het echte gevaar waarmee we worden geconfronteerd.’

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Climate Home News.