Dossier: 

New York aan de Nijl

In Khartoem, op de plaats waar de Blauwe en de Witte Nijl samenvloeien, ligt het eiland Tuti, een oase van groen in een metropool van acht miljoen inwoners. Zes jaar geleden werd het eiland ontsloten met een brug en sindsdien is het ten prooi gevallen aan een wildgroei van tegenstrijdige bouwprojecten. Petrodollars willen een New York aan de Nijl, maar de Mahas –de stichters van Khartoem die soms nog in bakstenen huizen wonen– reageren verdeeld.

© Stefaan Anrys

Tuti: krijgt Khartoem dezelfde skyline als New York?

Januari 2014. Het is winter in Khartoem en warm. Samen met tientallen studenten en proffen van Europa’s oudste universiteiten en enkele Afrikaanse collega’s slof ik door de zanderige straten van Tuti. We zijn hier niet toevallig. Tuti, een lap grond van 400 hectare met 23.000 inwoners, is in volle transformatie: een gedroomde case voor geografen, architecten en antropologen. Ooit een groen eiland, bevolkt door boeren die nog met de hand water pompten uit de Nijl, wordt het nu begeerd door Jan en alleman.

© Stefaan Anrys

Taxichauffeurs manoeuvreren hun riksjas in de nauwe straten van de stad

Tuti ligt pal in het hart van Khartoem, de hoofdstad van Noord-Soedan die stilaan uit haar voegen barst. Tuti zou alleen de verkeersaders al aardig kunnen ontlasten.

We zijn het eiland binnen gereden via een brug. Die heeft zes jaar geleden de oude veerpont vervangen en past in een commercieel masterplan van de Tuti Island Investment Company, geleid door zakenman Al-Fatih Abouda.

© Stefaan Anrys

Sinds 2008 heeft een brug de ferrydienst naar Tuti vervangen

De Mahas, ooit een hechte gemeenschap en nog altijd het merendeel van de Tawata (inwoners van Tuti), zijn verdeeld over de brug. De mobiliteit is verhoogd. De studenten en pendelaars die in de stad werken zijn blij, zeker omdat almaar minder Tawata op het veld werken. De criminaliteit en verkeersdruk zijn echter ook toegenomen. Een vertegenwoordiger van de lokale landeigenaars wijst ook boos naar een bord met een gsm-nummer op. Een immobiliënkantoor zoekt potentiële verkopers. Wie wil, hoeft maar te bellen.

© Stefaan Anrys

Mustapha El-Nur vraagt dubbel zoveel maandhuur sinds de brug

De brug heeft de grondprijzen pijlsnel de lucht ingejaagd en sommige eilandbewoners kiezen eieren voor hun geld. Vroeger kostte een lap hier zo’n 300 dollar per vierkante meter. Vlakbij de brug gelden sinds kort dezelfde tarieven als in Khartoem centrum: 1200 tot 2000 dollar per vierkante meter. Wie kan, verkoopt zijn lap of probeert, middels het betalen van een kleine belasting, zijn akkers om te zetten in bouwgrond.

Erosiegevoelig

Anders dan in Khartoem zijn de Tawata sinds 1925 eigenaar van de grond (freehold) en beslissen zij autonoom over de verkoop. De koopwoede werkt helaas ook ontwrichtend. Vaak moet de hele familie geraadpleegd en omdat het eiland erosiegevoelig is, verdwijnen percelen aan de ene kant van het eiland terwijl de eigenaars aan de andere zijde grond bij krijgen door verzanding. Niet eerlijk, vinden de verliezers aan de erosiegevoelige kant.

© Stefaan Anrys

Vele Tawata willen geen Dubai-architectuur zoals het ei van Kadhafi

‘Tuti is uniek’, zegt Bruno De Meulder, professor verbonden aan ASRO, het departement architectuur, stedenbouw en ruimtelijke ordening van de KU Leuven. Bruno is mee met de Belgische delegatie.

‘Tuti is een eiland en een dorp dat vreemd genoeg het centrum is van een grijze metropool. Die terrein-eigenheid moet je aanvoelen en mits voldoende spontaneïteit kan het zich voortreffelijk ontwikkelen. Die brug hadden ze nooit mogen leggen en voor mijn part hoeft er zelfs geen ferryboot te komen.’

Als die tweede brug er komt, is Tuti naar de knoppen.

‘Ik geef het je op een blaadje. Als die tweede brug er komt, is Tuti naar de knoppen. Nu al zie ik het verworden tot een hoop tweederangs villa’s, zonder veel architecturale waarde. De binnenstand verpaupert, vervuilt en zal uiteindelijk ook verdwijnen.’

© Stefaan Anrys

Khalid, schoolmeester, toont de nieuwe huizen van familieleden

Langs de centrale asfaltweg nemen de particuliere bouwwerven inderdaad hand over hand toe. Inwijkelingen, maar evengoed Tawata met geld van familieleden uit Dubai of Abu Dhabi – remittances – verruilen hun lemen huisjes voor ommuurde villa’s in beton, die almaar verder uitwijken op de openbare weg.

Van de grootse plannen uit privéhoek of van overheidswege is voorlopig weinig of niets te zien, op de brug na dan.  

Want ja, ook de stad heeft zich in het verleden gebogen over Tuti, zo blijkt op de faculteit Geografie. Daar overloopt dr. Ibrahim Zakaria masterplan na masterplan.

Onder een zengende hitte vertelt Zakaria verhalen over het zogenaamde Doxiadis Plan van 1959 – de naam verwijst naar een Griek die Tuti zag als plek voor recreatie. In de zeventiger jaren had je  het Regionale Plan voor Khartoem en het Masterplan voor de Drie Dorpen (‘Tuti als vruchtbaar landbouwgebied’). Vervolgens het Structuurplan voor Khartoem 1991-2000 (‘Tuti blijft alsnog ingekleurd als landbouwgebied’) en tot slot Khartoem’s structuurplan voor 2008-2033. Volgens dit zogenaamde KPP5 moet het eiland deels bewaard worden (zijn ‘unieke historische stadskern’), ontwikkeld (landbouwmodernisering) en tevens geëxploiteerd voor toerisme en cultuurbeleving.

© Stefaan Anrys

Inwoners van het halve maanvormige eiland willen verbinding met Khartoem

Tiens, KPP5 heeft het ook over een brug. Mijn aandacht is intussen afgedwaald. Buiten op de campus lebbert een makaak de laatste Fanta uit een weggegooid flesje. Gesluierde studenten hangen rond, druk in de weer met hun smartphone.

Verongelijkte Tawata

Wanneer we na dagen terreinbezoek onze eerste bevindingen over Tuti presenteren aan een aantal eilandbewoners, blijkt andermaal waarom die plannen dode letter zijn. ‘Khartoem heeft 101 projecten voor de stad en zero voor Tuti’, sakkert een oude man in djellaba.

‘Khartoem laat ons gewoon links liggen’, gaat hij voort. ‘Die zogenaamde volkscomités op Tuti zijn niet meer dan politieke handlangers van de centrale overheid,  terwijl onze eigen buurtcomités al drie jaar tevergeefs vragen om een onderhoud met de wali.’

© Stefaan Anrys

Tawata zijn het onderling oneens over toekomst van Tuti

‘De wali  is de provinciegouverneur’, fluistert Salah Abukashawa, ambtenaar van het ministerie van Planning en Infrastructuur. Hij zit naast me en gaf meer uitleg over de plannen van de stad.

‘De wali is de hoogste autoriteit in deze en hij heeft elke maand zitdag, maar de Tawata zijn te fier om daarheen te gaan. Zij willen liever een persoonlijke meeting, enkel voor hen.’

Het water is diep tussen de centrale overheid en Tuti. Tawata zijn voor het merendeel afstammelingen van de Mahas, de etnie die in 1102 uit het noorden naar Tuti kwam en van daaruit Khartoem stichtte.

Je zou het ze niet nageven met hun lemen huizen, straten vol toek-toeks en ezelskarren, maar de Tawata zijn machtig en fier. ‘Hun akkers vallen onder het systeem van freehold,’ weet Salah. ‘Niemand kan ze onteigenen en elke lap grond moet onderhandeld worden met de hele familie.’

© Stefaan Anrys

Niet zelden verpachten Tawata hun akkers aan immigranten zoals Darfoeri’s

Moeilijke klanten dus, maar ook terecht bekommerd om gehoord te worden over de toekomst van hun eiland. Volgens Salah zit het probleem vooral in de compensaties voor eventuele onteigeningen en de bijkomende terreinen die Tawata vragen, elders in Khartoem, om hoofd te bieden aan de bevolkingsdruk en erosie van Tuti.

Tawata willen leven in een dorp, maar ze willen ook dat Tuti een stad wordt

Een vrouw op de tweede rij, ene Nadia Abdelgadir Badr, neemt het woord en legt de twistende mannen het zwijgen op.

‘Ik kom uit Noord-Soedan en ben intussen 43 jaar getrouwd met een Tawata. En ik zeg u: Tawata willen leven in een dorp, maar ze willen ook dat Tuti een stad wordt. Dat gaat natuurlijk niet. In een stad heeft iedereen gelijke rechten. Daar hebben Tawata het knap lastig mee.’

‘Bovendien schijnen de inwoners van Tuti niet te beseffen hoe uniek en waardevol hun eiland is, voor heel Soedan. Dus moeten wij samen zitten met ingenieurs uit heel Soedan en praten. Maar zonder vertrouwen zal dat niet lukken. Het ingenieurscomité van de Tawata raakt het zelfs niet eens over haar eigen masterplan.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.