Trump en klimaattop: de fragiele zekerheid van Parijs is voorbij

Plots was er maar een gespreksonderwerp meer. Plots was er maar één vraag meer.
Wat nu?
Iedereen leek het aan iedereen te vragen. Journalisten aan wetenschappers, wetenschappers aan advocaten, advocaten aan zakenmensen.
Wat nu?

Het zijn momenten waarop je als journalist je toetsenbord tegen de muur wil gooien van frustratie. Niet alleen omdat een man die klimaatopwarming een Chinese hoax noemt, verkozen is tot 45e president van de Verenigde Staten, wel omdat je er niet bij bent, op de plek waar onderhandeld wordt over het thema waarvan de nieuwe machtige, blanke man van de wereld beweert dat het niet bestaat.

De meesten hadden de verkiezingsnacht doorgebracht in de bar van de Royal Mirage Deluxe, een hotel – zo ontdek ik op Google Street View – met kamers aan 65 euro per nacht en een zwembad in de achtertuin. Het hotel had speciaal het sluitingsuur afgeschaft en leden van internationale NGO’s, wetenschappers volgden er op CNN de verkiezingsnacht.

Eén man kan twintig jaar vooruitgang in klimaatbeleid toch niet teniet doen? Toch?

Er werd niet gezwommen die nacht. Toen om drie uur ’s ochtends duidelijk werd dat Florida naar Trump ging, sloeg de stemming om. Maar er was een strohalm waar deze internationale groep – het soort groep waar veel kiezers van Trump een viscerale afkeer van hebben – zich aan vasthield: één man kan twintig jaar vooruitgang in klimaatbeleid toch niet teniet doen? Toch?

Het werd de algemene teneur van de verklaringen die vanaf 9 uur ’s ochtends in en rond de tenten van het conferentiecentrum gegeven werden. ‘Het is een ramp, maar dit kan niet het einde zijn.’ Officieel heette het dat ‘er geen terugkeer mogelijk is.’ Op één van de drukst bijgewoonde persmomenten tot nu onderstreepte Ségolène Royale aan de zijde van Saliheddine Mezouar vooral de technische clausules van het huidige klimaatverdrag van Parijs. De VS ratificeerden het, Trump heeft altijd beweerd dat het het eerste is wat hij ongedaan zou maken als hij president werd. ‘Een opzegging van het klimaatverdrag kan niet binnen de eerste drie jaar. Bovendien is er een opzegtermijn van een jaar. Dan zijn we vier jaar verder’, aldus Royale. Kortom, als de VS niet mee willen, zal de wereld zelf wel vooruit gaan.

Onderdompelen in een klimaatbad

Op een andere – minstens even druk bijgewoonde – persconferentie schoof een deel van de Amerikaanse delegatie achter de tafel. Ook zij lieten verstaan dat de verkiezingen nu geen direct effect hebben op de onderhandelingen hier. ‘Obama is nog steeds president. Wij zijn hier in opdracht van Obama.’

‘Zelfs Trump heeft niet de kracht om de wetten van de fysica tegen te gaan.’

Bovendien leken ze te rekenen op de rationaliteit die zelfs Trump ergens moet hebben. ‘De wetenschap valt niet te ontkennen.’ Hun plan: de president de komende maanden onderdompelen in een klimaatbad, of zoals ze het zelf omschrijven: ‘een onderwijsperiode voor Trump inlassen.’ Al is de vraag of deze rationele aanpak die Alden Meyer van de Union of Concerned Scientists zo netjes voorstelt wel pakt op een man als Trump? Ze lag op mijn lippen, ik kon haar niet stellen, maar iemand anders in de zaal stond wel recht.

Meyer was kort en nuchter: ‘Zelfs Trump heeft niet de kracht om de wetten van de fysica tegen te gaan.’ De toon was duidelijk: volhouden, doorzetten, niet opgeven, niet panikeren. Bovendien, benadrukte Meyer, is hij de enige wereldleider die klimaatverandering ontkent. Dat zal doorwegen op iedere internationale, economische onderhandeling. Of zoals Saleemul Huq van het Internatonal Institute of Environment and Development het in zijn dagelijkse vlog vanop de conferentie verwoordt: ‘Als de Verenigde Staten het laten afweten, dan staan de ontwikkelingslanden klaar om actie te ondernemen. Als de Verenigde Staten weigeren te leiden, dan zal China die rol wel overnemen.’

Zou het kunnen? China dat de VS niet alleen langs rechts, maar ook langs links voorbijsteekt.

Zou het kunnen? China dat de VS niet alleen langs rechts, maar ook langs links voorbijsteekt. Zou het kunnen? Dat de president die pleit voor isolationisme sneller geïsoleerd zal raken dan hij zelf wil, precies omdat hij weigert klimaatverandering te erkennen? ‘Make the climate great again’, werd veelvuldig geretweet.

In Marrakech verzamelden vooral jongeren voor het conferentiecentrum. Niet om – zoals gebruikelijk is – de onderhandelaars in de tenten aan te sporen tot meer actie, wel om de man die er niet is, wakker te schudden.

Want ja, hoe je het ook draait of keert, de schaduw van Trump is over de klimaatconferentie gevallen. Off the record deelden vertegenwoordigers van NGO’s hun angsten, ze noemen het de ‘fallout van de verkiezingen’, de ‘shell shock’. ‘Maar’, liet Jesse Bragg van Corporate Accountability International kort weten, ‘we zullen moeten strijden. We weten niet wat er zal gebeuren met de Environmental Protection Agency (EPA) of met het Clean Power Plan. Trump heeft gezegd ze allebei te willen ontmantelen. We zullen er zijn, we moeten er zijn, bij iedere fossiele brandstofcentrale die hij wil openen, bij iedere pijpleiding die hij wil aanleggen, we moeten er zijn en blokkeren wat hij probeert.’

Dat Greenpeace klimaatscepticus Myuron Ebell opnam in zijn “Fieldguide for climate criminals” beschouwt hij als een eretitel.

‘We weten wat dit betekent’, vertelt Katherine Egland van het NAACP, de oudste zwarte burgerrechtenbeweging van de V.S. in een interview op Vimeo. Ze groeide op in het diepe Zuiden van de V.S, herinnert zich nog dat ze niet mocht drinken van de drinkfontein van de blanken, kent de Ku Klux Klan niet enkel uit verhalen. ‘Dit is geen tijd voor tranen en angst. Dit is een tijd om te werken. Hard te werken.’

Het zijn boodschappen die je graag wil horen. Ondertussen lopen op mijn scherm andere berichten binnen. Wat Trump met het EPA van plan is, bijvoorbeeld, is op 9 november ’s avonds al duidelijk. Klimaatscepticus Myron Ebell komt aan het hoofd ervan. Dat Greenpeace hem opnam in zijn ‘Fieldguide for climate criminals’ beschouwt hij als een eretitel. Om maar te zeggen: klimaat wordt het strijdterrein van het presidentschap van Trump. Al is er ook hoop. Australië ratificeerde gisteren het klimaatverdrag van Parijs. Toch is dit nu al de klimaattop van Trump.

Hoe je het ook draait of keert: de fragiele zekerheid van Parijs is voorbij.