Activiste al drie weken in hongerstaking in Spaanse luchthaven

Op 14 november stuurde de Marokkaanse overheid haar terug nadat ze in El Aaiún geland was, de hoofdstad van de Westelijke Sahara. Ze was via het Spaanse eiland Lanzarote teruggekeerd uit de Verenigde Staten, waar ze een mensenrechtenprijs in ontvangst had genomen.

De 42-jarige Haider Haidar is voorzitter van het Collectief van Sahrawi-mensenrechtenverdedigers (Codesa). Ze is een van de belangrijkste voorvechters van het recht op zelfbeschikking voor de Sahrawi, de bewoners van de Westelijke Sahara. Ze werd vroeger al vastgehouden en gefolterd in Marokkaanse gevangenissen.

Toen ze op 14 november Marokko wilde binnenkomen, had ze op haar formulier haar nationaliteit niet ingevuld en als woonplaats “Westelijke Sahara” en niet “Marokko” opgegeven. Ze zegt dat ze dit al vaker had gedaan zonder dat dit problemen had opgeleverd. Nu hielden de autoriteiten haar twaalf uur vast, namen ze haar papieren in beslag en stuurden ze haar terug naar Lanzarote.

Eerst verontschuldigen

Miguel Ángel Moratinos, minister van Buitenlandse Zaken in het socialistische Spaanse kabinet-Zapatero, bood haar eerst het vluchtelingenstatuut aan en vervolgens de Spaanse nationaliteit, maar tweemaal weigerde Haidar omdat het haar niet toeliet naar huis terug te keren.

Dinsdag vroeg Moratinos aan Marokko om haar een paspoort te bezorgen. De Marokkaanse overheid weigerde en zei dat Haidar zich eerst moest verontschuldigen. Spanje riep ondertussen de hulp van VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon in.

Volgens Mohamed Jadad, de Spaanse vertegenwoordiger van het Polisario-front, de onafhankelijkheidsbeweging van de Westelijke Sahara, durft premier Zapatero Marokko niet onder druk te zetten.

Onafhankelijkheid

De Westelijke Sahara is een voormalige Spaanse kolonie. Marokko annexeerde het gebied nadat Spanje zich er in 1975 terugtrok. De gevechten zijn in 1991 opgehouden maar het Polisario-front eist nog steeds de onafhankelijkheid. Marokko wil enkel “autonomie” toestaan. De onderhandelingen zitten muurvast omdat de VN-akkoorden van 1991 en 2003 niet worden nageleefd.

Mensenrechtenorganisaties als Amnesty International en Human Rights Watch protesteerden al tegen het terugsturen van Haidar. Ook Buitenlandse Zaken in Washington drukte zijn bezorgdheid uit over de gezondheid van Haidar en drong aan op “een snelle bepaling van haar wettelijke status” en op “volledig respect voor de mensenrechten.”

Aminatou Haidar heeft in Lanzarote het gezelschap van activisten van het Robert F. Kennedy Centre for Justice and Human Rights, de Amerikaanse organisatie die haar in oktober de mensenrechtenonderscheiding toekende.

Ook verscheidene bekende namen spraken openlijk hun steun uit voor Haidar, onder meer Nobelprijswinnaar literatuur José Saramago, filmregisseurs Pedro Almodóvar en Ken Loach en voormalig Monty Python-lid Terry Jones.

Volgens Gustavo de Arístegui van de Volkspartij, de grootste oppositiepartij in Spanje, bemoeilijkt Haidar zelf de onderhandelingen over de Westelijke Sahara door “haar koppige houding”.