Chinese groenen winnen terrein

“In zekere zin is het een erkenning van het ontwakende milieubewustzijn in het hele land”, zei Yu, een van de zes prijswinnaars. “Het nieuwe concept van ‘wetenschappelijke ontwikkeling’ dat onze leiders voorstaan, is een keerpunt voor China.”

De Chinese leiders hebben beloofd milieuvervuiling aan te pakken en duurzame ontwikkeling te bevorderen. Met hulp van de media en enkele uitgesproken intellectuelen, proberen de Chinese milieubeschermers onderzoeken naar de milieueffecten van grote projecten af te dwingen. Ze dagen vervuilende bedrijven voor de rechter en proberen de bouw van grote stuwdammen tegen te houden.

Maar hun plannen worden ondermijnd door lokale functionarissen die willen meeprofiteren van de economische groei. Milieuactivisten lopen in China nog steeds grote kans dat ze stoten op tegenwerking of intimidatie door lokale functionarissen en energiebedrijven die hun belangen verdedigen. Die zien de activisten als een obstakel voor de snelle industriële groei van het land. Die groei brengt extra vraag naar energie met zich mee.

De meeste wetenschappers zijn het er wel over eens dat China elke dag dichter naar een crisis toegroeit. Het land wist de helft van zijn milieudoelen tussen 2000 en 2005 niet te halen, grotendeels als gevolg van het feit dat de economische groei nog altijd hogere prioriteit heeft voor beleidsmakers.

Van de twintig meest vervuilde steden ter wereld, liggen er zestien in China. Zeventig procent van het land heeft te kampen met watervervuiling. Naar schatting hebben 320 miljoen Chinezen op het platteland en 110 van de 600 steden, gebrek aan goed drinkwater. Luchtvervuiling zou jaarlijks zorgen voor de voortijdige dood van zo’n 400.000 Chinezen.

Ma Jun is 38 en een voormalige onderzoeksjournalist. Hij groeide uit tot het gezicht van de Chinese milieubeweging. Hij publiceerde het boek ‘China’s Watercrisis’, dat gezien wordt als de tot nu toe meest alomvattende analyse van de watercrisis waar het land mee te maken heeft. Het boek beschrijft China’s overstromingsproblematiek, watertekorten, vervuiling en mogelijke duurzame alternatieven. Na een opleiding van een jaar aan de Yale University is Ma Jun, is hij nu bezig met het opzetten van een milieuadviesbureau, het Instituut voor Milieu en Burgers, dat de ambitieuze agenda heeft om modern milieumanagement in China te introduceren.

“We willen de grootste vervuilers met naam en toenaam noemen”, zegt Ma. “Met onze informatie kunnen mensen de herkomst van de vervuiling in hun omgeving achterhalen en actie ondernemen tegen die vervuilers.” De beschikbaarheid van die informatie zou op termijn moeten leiden tot meer milieubewustzijn bij het publiek, dat schoon water en schone lucht kan eisen.

Waar Ma zich vooral richt op de steden, richt Yu Xiaogang, de ‘Groene Nobelprijswinnaar’, zich vooral op het platteland, waar hij met succes milieubewegingen van de grond wist te krijgen. In 2001 richtte hij de niet-gouvernementele organisatie Groene Waterscheiding op in Kumming, de hoofdstad van de zuidwestelijke provincie Yunnan. De organisatie verrichte een studie naar de sociale gevolgen van de Manwan Dam in de Mekongrivier. Het gevolg was dat Peking in 2002 meer geld uittrok voor compensatie van bewoners die ontheemd raakten door de bouw van de dam.

Yu gebruikt zijn ervaringen met de Manwan Dam nu om ook plaatselijke gemeenschappen elders in het land te informeren over de gevolgen van stuwdamprojecten. “Ik wil kennis overdragen zodat mensen beter kunnen opkomen voor hun rechten en in staat zijn mee te praten in het besluitvormingsproces”, zegt Yu. “Niet door met geweld te laten zien dat ze er tegen zijn, maar door hun hoofd te gebruiken.”

Grotendeels dankzij de inspanningen van Yu en zijn organisatie, eist Peking nu bij alle grote projecten een onderzoek naar de sociale impact. In 2004 liet premier Wen Jiabao een project in de rivier Salween tijdelijk stilleggen, totdat een onderzoek naar de sociale en milieugevolgen was afgerond. Ondanks het ogenschijnlijke succes van Yu, wordt hij streng in de gaten gehouden door de staat sinds hij bewoners die getroffen werden door de bouw van een stuwdam aan het woord liet op een VN-symposium in Peking.

Individuen die zich inzetten voor de lokale bevolking, lopen echter risico’s. Twee weken geleden werd Fu Xiancai, een activist die opkwam voor Chinezen die ontheemd raakten door de bouw van de Drieklovendam in China, zo ernstig mishandeld dat hij erdoor verlamd raakte. De Drieklovendam is de grootste stuwdam ter wereld.

Fu, een inwoner van Yangguidian in de provincie Hubei, vlakbij de dam, had de provinciale en lokale autoriteiten keer op keer getergd met petities waarin afdoende compensatie werd geëist voor de honderdduizenden getroffen bewoners. (JS/ADR)

Antoaneta Bezlova