Cholera-epidemie in Zimbabwe bedreigt buurlanden

De voorbije twee weken zijn meer dan 1.000 Zimbabwanen bezweken aan cholera. Dat is een plotse stijging in het totaal aantal choleradoden met maar liefst 50 procent. Sinds de uitbraak van de epidemie in augustus 2008 raakten in Zimbabwe alleen al meer dan 60.000 mensen besmet. 3.100 onder hen zijn intussen aan de ziekte gestorven.
Daarmee zit het land nu al aan de cijfers van het worstcase-scenario dat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in december formuleerde. Dat scenario hield rekening met een besmetting van 1 procent van de kwetsbare bevolking in de regio. De meest recente cijfers overtreffen ook het gemiddeld aantal choleragevallen en –doden die jaarlijks over heel Afrika te melden zijn.

Gebrekkige hygiëne

Cholera is in principe een makkelijk te voorkomen en goed behandelbare ziekte. De bacterie verantwoordelijk voor de ziekte floreert echter in onhygiënische omstandigheden. Contact met besmet water, voedsel of uitwerpselen kan dan genoeg zijn om cholera op te lopen.
En daar schuilt nu net het gevaar in Zimbabwe. Het land is virtueel failliet en kent al jaren een systematisch tekort aan investeringen in drinkbaar water, sanitaire voorzieningen en gezondheidszorg. 75 procent van de bevolking verkeert er tevens in extreme armoede.

Mugabe

Het duurde tot 4 december 2008 eer de Zimbabwaanse regering de omvang van de problemen onderkende en de noodtoestand uitriep. Het land vroeg de rest van de wereld om hulp. VN-agentschappen en organisaties zoals het Rode Kruis sprongen algauw in de bres. Laatst zette de VN nog 8 miljoen dollar opzij om de verspreiding van de ziekte tegen te gaan. Desondanks schat de WHO dat ongeveer de helft van de 12 miljoen Zimbabwanen nog steeds gevaar op besmetting loopt.
Toch blijft de regering-Mugabe weerspannig. Een minister deed zo al eens de hele epidemie af als een biologische oorlogsdaad van het westen, en meer bepaald voormalig kolonisator Groot-Brittannië. Mugabe zelf verklaarde op 11 december, amper een week na het uitroepen van de noodtoestand, dan weer doodleuk dat de cholera uit het land verdreven was. Staatskrant The Herald claimde vorige week dat de ziekte “op de terugweg” was, hoewel men “op de hoede moet blijven voor nieuwe uitbraken”.

Ook buurlanden nu getroffen

Niet alleen de Zimbabwaanse bevolking is het slachtoffer van deze rampzalige situatie. Ook de buurlanden in zuidelijk Afrika krijgen steeds meer te kampen met cholera. Acht landen in de regio hebben al besmettingen gemeld: Angola, Botswana, Malawi, Mozambique, Namibië, Zuid-Afrika, Swaziland en Zambia.

De cholera verspreidt zich verder en verder. We zien stilaan een verschuiving van Zimbabwe naar Zuid-Afrika.

In Botswana lijkt de situatie vooralsnog onder controle. De waterleidingmaatschappij verklaarde dat de cholerabacterie er teruggevonden was in het water bij de Shashe dam. Er werd echter snel gereageerd: de mobiliteit in het gebied werd erg beperkt en het visserijseizoen werd voor onbepaalde tijd uitgesteld. Zambia telt voor zo ver bekend 2.000 cholerapatiënten, waarvan er 28 inmiddels overleden zijn. In Mozambique gaat het zelfs om 84 doden sinds oktober in de aan Zimbabwe grenzende provincies.

Zuid-Afrika

Maar vooral Zuid-Afrika maakt zich zorgen. Daar vielen tot nu toe ‘slechts’ 44 doden op 6.000 besmettingen, maar Minister van Volksgezondheid Barbara Hogan ziet de toekomst somber in: “De cholera verspreidt zich verder en verder. We zien stilaan een verschuiving van Zimbabwe naar Zuid-Afrika.” Hogan bezocht deze week samen met ANC-voorzitter Zuma de getroffen regio’s en beloofde al het mogelijke te doen om de ziekte in te dijken.
De provincies in het noordoosten van het land, waar de cholera opgedoken is, behoren tot de armste van het land. De omstandigheden zijn er weliswaar niet zo precair als in Zimbabwe, in vele dorpen zijn de inwoners genoodzaakt zich te wassen in besmet water. Minister Hogan moest eerder ook al toegeven dat de ambulancediensten in de streek ontoereikend zijn, wat de cruciale snelle behandeling van de ziekte onmogelijk maakt.

Endemie

Het einde van de ellende is dan ook nog lang niet in zicht. In heel wat gebieden in Zimbabwe kent de ziekte dan wel geen epidemische proporties meer, ze is er endemisch geworden en dat is niet veel beter. Dat betekent immers dat ze op een systematische, constante manier overgaat van mens tot mens. De aanvankelijke oorzaak (besmet water bijvoorbeeld) weghalen is dan niet langer voldoende om de verspreiding tegen te gaan.
Het regenseizoen, dat pas eindigt in maart, heeft evenmin een positieve invloed. De veelvuldige neerslag zorgt er momenteel voor dat het besmette water en uitwerpselen door overstromingen razendsnel verspreid raken.

Reisadvies

Wie naar zuidelijk Afrika reist, hoeft zich echter niet te veel zorgen te maken. Er is geen vaccin tegen cholera voorhanden, maar dat is ook niet nodig om besmetting te vermijden. Het volstaat om het altijd geldende reisadvies voor de regio te volgen.
Reizigers moeten dus zorgen dat ze enkel water drinken dat eerst even gekookt en met chloor behandeld werd. Ook rauw voedsel moet absoluut vermeden worden. Als de eerste symptomen zoals diarree en uitdroging dan toch opduiken, moet wel zo snel mogelijk een dokter geraadpleegd worden.