Dagelijks honderd nieuwe hiv-besmettingen in Vietnam

Hiv en aids zijn uit de krantenkoppen verdwenen, maar het blijft een verwoestende pandemie over heel de wereld. Bart Vanacker reisde naar Vietnam om er te praten met slachtoffers, hulpverleners en beleidsmakers. Een aarzelende oefening in seksuele openheid om de volksgezondheid te beschermen.
  • Johannes Od Een aarzelende oefening in seksuele openheid om de volksgezondheid te beschermen. Johannes Od
Lieu Le Thi is getrouwd, heeft drie kinderen en werkt als arbeidster wanneer ze in 2006 plots ziek wordt. In het ziekenhuis krijgt ze te horen dat ze besmet is met hiv. Thi wordt ontslagen, want haar collega’s vrezen besmettingsgevaar.
De 37-jarige Thi vertelt haar verhaal tijdens een bijeenkomst van een zelfhulpgroep van Vinafpa, een organisatie die werkt rondom seksuele en reproductieve gezondheid in Vietnam. Thi raakte besmet via haar man, die prostituees bezocht.
Volgens het Vietnamese ministerie van Volksgezondheid raken steeds meer vrouwen besmet met het aidsvirus doordat hun echtgenoten prostituees bezoeken. Vrouwen maken nu een derde uit van de nieuwe hiv-infecties, maar beseffen zelf niet hoeveel risico ze lopen: slechts twee procent van de Vietnamese vrouwen denkt dat ze een matig tot groot risico lopen om besmet te raken.
‘Toen mijn man aan aids stierf en ik ziek werd, wisten ook de hele buurt en mijn collega’s van mijn besmetting. Ik werd ontslagen’, zegt Thi. Een relatie wil ze nooit meer, ook al omdat haar ziekte zoveel geld verslindt. Ze werkt nu als schoonmaakster en probeert zo goed en zo kwaad als het gaat haar drie kinderen op te voeden, die niet besmet zijn.
De kwetsbaarste groepen voor hiv-besmetting zitten netjes samen in een hoekje van het café waar de zelfhulpgroep samenkomt: ex-drugsverslaafden in de ene hoek, jonge homo’s in het midden en echtgenotes van mannen die vreemdgingen in de andere hoek. Ze doen elk om beurt hun verhaal, zingen samen en een ex-drugsverslaafde doet allerlei goocheltrucs met zijn dampende sigaret. Een erfenis van zijn vorig leven, toen hij in een hotel als animator werkte.
In Vietnam is een half procent van de bevolking tussen 15 en 49 jaar besmet met hiv/aids. Ter vergelijking: in België bedraagt dat cijfer 0,2 procent (of 21.000 besmette Belgen). Vietnam stelde de eerste hiv-besmetting vast in 1990 en zette vijf jaar later het licht op groen voor preventieprogramma’s. Dagelijks komen er in het land honderd nieuwe besmettingen bij.

Planning


De stimulering van het condoomgebruik is niet enkel bedoeld om de hiv-besmetting in Vietnam in te dijken. Een van de handige bijeffecten voor de Vietnamese overheid is dat er ook minder kinderen geboren worden. Gezinnen met meer dan twee kinderen worden namelijk sterk ontmoedigd in Vietnam. Van de 86 miljoen inwoners van het land is ongeveer twee derde jonger dan 35 jaar. Meer kinderen kunnen volgens de overheid de economische ontwikkeling nadelig beïnvloeden. De afgelopen jaren groeide de Vietnamese economie elk jaar met zo’n zeven tot acht procent.
Het geboortecijfer is de laatste jaren in elk geval fors gedaald: in 1989 kreeg elke vrouw nog gemiddeld 3,8 kinderen, in 2007 was dat nog 2,1. De schaduwzijde is dat het sekse-evenwicht verstoord raakt. Volgens het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties (UNFPA) worden internationaal gemiddeld 105 jongens geboren per 100 meisjes.
In Vietnam zijn dat al 112 jongens per 100 meisjes, terwijl dat in 2005 nog 110 jongens per 100 meisjes was. Dat wijst erop dat stellen die te weten komen dat ze in verwachting zijn van een meisje vaak abortus plegen. Nochtans is het in Vietnam sinds 2003 wettelijk verboden om het geslacht van foetussen vast te stellen.

Catwalk


Madonna schalt door de luidsprekers terwijl gestroomlijnde homo’s over het podium trippelen. Ze dansen en zingen voor een bont publiek en krijgen van de presentator vragen over hoe ze veilig seks kunnen hebben. Klamme handjes, rood aangelopen hoofden en gestamelde antwoorden: het publiek smult ervan, en de jury van dienst geeft commentaar en een quotering naar gelang van het antwoord.
De showavonden voor homo’s zijn een organisatie van de Blue Sky Club, die ook een tiental opvoeders op pad stuurt in Ho Chi Minhstad. Ze duiken op in sauna’s en homoclubs en lopen ’s avonds door parken en bioscopen om homo’s te ontmoeten. Doel? De homogemeenschap in de stad leren kennen en condooms en glijmiddel uitdelen om het besmettingsgevaar in te perken. 61% van de mannen die seks hadden met een mannelijke partner gebruikten bij het laatste anale contact een condoom, leert een onderzoek door de Vietnamese overheid.
Sinds 2004 heeft de organisatie 20.000 homo’s bereikt, al spreekt men hier liever van “MSM” (Men who have Sex with Men). Volgens de organisatie omdat die term minder stigmatiserend overkomt. ‘De moeilijkst te bereiken mannen zijn de mannen die zich achter de façade van een gezin verschuilen en zichzelf niet als homo zien, ook al hebben ze heimelijk seks met mannen’, zegt een preventiemedewerker van de Blue Sky Club. ‘Daarom kunnen ook vrouwen die vermoeden dat hun man seks heeft met andere mannen ons bellen.’
De voorzichtige openheid over homoseksualiteit is een vrij nieuw gegeven in Vietnam, al lijkt vooral Ho Chi Minhstad het voortouw te nemen. Op de Hoang Hoa Tham-school in Danang hebben de leerlingen er wel al eens van gehoord: ‘Door de globalisering wordt homoseksualiteit een thema, dus moeten we er ons op voorbereiden. Misschien zijn er wel homo’s op school, maar bij ons is er nog geen openheid over’, zegt Gsan Than Huy.
Het Light-project, dat sinds 2003 actief is in de hoofdstad Hanoi, probeert in te spelen op het taboe op homoseksualiteit. Mannelijke prostituees kunnen een gratis aidstest krijgen bij de organisatie en homo’s krijgen informatie over veilige seks. Aan de achterkant van het gebouw, dat uitkomt op een stoffig steegje, kunnen ze discreet naar binnen glippen, ver weg van de drukte.
Light richt zich ook op arbeiders die uit andere provincies van Vietnam naar de steden trekken om er een baan en een beter leven te vinden. Ze zijn jong en seksueel erg actief. Light wil de vrouwelijke arbeiders laten opkomen voor hun rechten: ‘Migrantenvrouwen komen vaker in contact met seksueel geweld omdat ze hun rechten niet kennen’, zegt dokter Quan Le Nga.
Light leert de mannen hoe ze zich moeten beschermen tegen hiv-besmetting. 86% van hen weet namelijk niet hoe ze een condoom moeten gebruiken, en wanneer ze uit de stad terugkeren naar hun gemeenschap, verspreiden ze soms het hiv-virus. In de Thai Kin-gemeenschap deden zich plots drie hiv-besmettingen voor nadat arbeiders uit de stad waren teruggekeerd.

Universiteit


Meer dan de helft van de nieuwe besmettingen met hiv vindt plaats bij jongeren tussen 20 en 29 jaar. Verschillende organisaties proberen het condoomgebruik bij jongeren op te krikken, zoals DKT. Het is al donker wanneer op het binnenplein van de Universiteit voor Talen en Internationale Studies in Hanoi een presentatrice een show op gang zingt. Het hele circus reist een paar keer per maand universiteiten en andere plaatsen waar jongeren samenkomen af. De organisatie verkoopt er onder meer condooms en geeft prijzen zoals paraplu’s weg wanneer deelnemers van een quiz over veilig vrijen het juiste antwoord weten te stamelen.
De condooms heten “OK”, wat net iets makkelijker bekt dan ‘een pakje condooms’ als je als schichtige tiener je voorraadje wilt inslaan bij de apotheker terwijl de halve winkel meeluistert. Negentig procent van de condooms gaan bij apothekers over de toonbank, slechts tien procent wordt in de supermarkt verkocht. De centrale boodschap van DKT is dat het condoom twee voordelen heeft: het beschermt je tegen hiv-besmetting en je kunt het gebruiken voor gezinsplanning.
De Pedagogische Universiteit van Danang, die de toekomstige leraars van Vietnam opleidt, probeert de openheid over seksualiteit te vergroten. ‘De opleiding over voorplanting en seksuele gezondheid heeft vooral te lijden onder een gebrek aan openheid, waardoor de informatie erg beperkt blijft en mensen zelf kennis gaan verzamelen op het internet’, zeggen de projectleiders.
Ook scholieren van de middelbare en lagere scholen, dove leerlingen en leerlingen op het platteland ontsnappen niet aan de voorlichtingscampagne rondom veilig vrijen. “Met je handen over seks praten”, heet de campagne in de Xa Dan-school voor doven en slechthorenden. In een aparte klas kunnen ze discreet vragen stellen, want bij hun ouders kunnen ze niet terecht. ‘We zijn te verlegen en te jong daarvoor’, zeggen ze zelf.
Anno 2005 blijkt bijna honderd procent van de jongeren in steden en het platteland al gehoord te hebben van hiv en aids, en ongeveer negentig procent procent weet dat condooms het risico op besmetting verminderen. Een even groot percentage zegt dat een relatie met één trouwe, onbesmette partner hetzelfde effect heeft.

Muggennet


Ook buiten de steden van Vietnam hamert de overheid op seksuele voorlichting. Tussen de rijstvelden, op zo’n 20 kilometer van Hanoi, bevindt zich een gezondheidscentrum waar op geregelde tijdstippen een dokter uit Hanoi op bezoek komt om zwangerschapstesten uit te voeren. Condooms zijn hier minder populair. Zestig tot zeventig procent van de plattelandsbevolking werkt in de landbouw en gaat nooit naar de steden, waardoor het risico op hiv-besmetting een stuk lager ligt.
Aan een tafeltje op het plein voor het centrum zit een vrouw de bijsluiter van een anticonceptiemiddel voor te lezen door een krakende luidspreker. Vrouwen kunnen er meteen anticonceptie inslaan: een doosje anticonceptiepillen kost er zeven dollar, je kunt er 25 cycli mee doen. Ze leren ook trucs om niet te vergeten de pil’s avonds te nemen: ‘Leg het doosje op het muggennet van je bed, als je het ’s dan avonds opvouwt, zie je het meteen liggen.’
De vrouw van de 31-jarige Nguyén Thành Ut is gestopt met de pil te nemen omdat ze er ziek van werd. ‘We stemden ons af op de menstruatiecyclus. Een condoom gebruiken we niet, want die levert een ander, minder leuk gevoel op’, zegt Ut. ‘Mijn vrouw zei dat ze geen orgasmes meer kreeg met condooms.’
De plattelandsbevolking gelooft vooral in trouw als ultiem middel om hiv-besmettingen te voorkomen. Ut: ‘Trouw is de sleutel tot geluk. Je moet een goed voorbeeld zijn voor je kinderen. Als je verschillende vrouwen hebt, dan gaan je kinderen je voorbeeld volgen, hoe moet je hen dan uitleggen dat dat niet mag?’
Weblog Vietnam en Videoreportages vanuit Vietnam
Dit artikel kwam tot stand na een studiereis met de Nederlandse stichting World Population Foundation (WPF), die aan preventie werkt van allerlei problemen die te maken hebben met seksualiteit en het krijgen van kinderen. Meer op www.wpf.org en op www.sensoa.be, het Vlaams service- en expertisecentrum voor seksuele gezondheid en hiv.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.