De gaten in de grenzen

Europa moet meer doen (dan de grenzen sluiten)

Dankzij de Schengen-akkoorden is er in meer dan de helft van de 25 EU-lidstaten vrij verkeer van personen -ook voor migranten en asielzoekers. Afrikanen of Aziaten die aanspoelen op de Italiaanse of Spaanse kust, zijn dus net zozeer het probleem van Nederland of Luxemburg als van de zuidergrensstaten. Toch heeft die realiteit nog niet geleid tot een echt en krachtdadig gemeenschappelijk asiel- en migratiebeleid.
 Vooral Spanje stoort zich daaraan. Een persverantwoordelijke op het Spaanse ministerie van Binnenlandse Zaken: ‘Spanje wordt door zijn ligging aan de Middellandse Zee dagelijks geconfronteerd met Afrikaanse migranten die proberen Europa binnen te komen. Spanje kan dit niet alleen oplossen. Telkens we een bres in die Europese buitengrens dichten, vinden de migranten een nieuwe doorgang. Het aantal Afrikanen dat de Spaanse enclaves Ceuta en Melilla probeert binnen te dringen, daalde dit jaar met 50 procent. Maar nu zijn de Canarische Eilanden aan de beurt. En zo zal het probleem zich steeds blijven verplaatsen, binnen Spanje maar ook daarbuiten. Controle aan de Europese grenzen moet een absolute Europese prioriteit worden.’
Een van de concrete maatregelen die Europa vorig jaar nam, is de oprichting van een Europees agentschap voor het beheer van de operationele samenwerking aan de buitengrenzen van de Europese Unie (kortweg: Frontex ). Op dit moment organiseert Frontex patrouilles langs de kusten van de Middellandse Zee en ook op de Atlantische Oceaan. Toch mag het Europese engagement niet ophouden bij Frontex, vindt Isabelle Mazzara van de beleidscel Internationale Betrekkingen op het ministerie van Binnenlandse Zaken (Patrick Dewael).
‘Frontex is nodig. Op het einde van dit jaar zal er zelfs gepraat worden over mogelijke extra budgetten. Maar we moeten verder gaan. De grenzen sluiten en strenger controleren is onvoldoende. Een “nul-immigratie” werkt niet. Ik heb mensen ontmoet die tot drie keer toe hebben geprobeerd om naar Europa te komen. Samenwerking is daarom de boodschap. De Europese ministers van Buitenlandse Zaken, Binnenlandse Zaken en Ontwikkelingssamenwerking zouden dit probleem gezamenlijk moeten oppakken. En ook de landen van herkomst van de migranten moeten in het overleg worden betrokken.’
De samenwerking met de Afrikaanse “herkomstlanden” verloopt steeds beter, zegt Mazzara. ‘Senegal -van waar veel bootvluchtelingen vertreken, nvdr- heeft ook niet graag dat zoveel mensen omkomen op bootjes op weg naar de Canarische Eilanden. Afrikaanse overheden willen dit probleem net zo graag oplossen als wij.’ Mazzara illustreert de groeiende samenwerking tussen Europa en Afrika met een gezamenlijk project van België, Marokko en Mali: ‘Marokko is een transitland geworden voor migranten op weg naar Europa. Daarom werken we nu aan een project waarbij Marokko zal meewerken om migranten uit Mali terug te sturen. Eenmaal terug in Mali krijgen ze een opleiding aangeboden. Op die manier kunnen ze een vak leren en opnieuw aan een toekomst in eigen land denken.
Voorlopig is er enkel een akkoord met de Malinese overheid, maar bedoeling is om ook met andere landen op een soortgelijke manier te gaan samenwerken.’ Kris Pollet (Amnesty International) is kritisch: ‘Zo’n samenwerking tussen Mali, Marokko en België is misschien een goed idee voor economische migranten, maar we mogen niet vergeten dat er ook vluchtelingen zijn die om politieke of andere redenen niet terug kunnen naar hun land. Voor hen moeten we andere oplossingen zoeken.’ (wd)

‘EUROPA WINT TWEE KEER’

Meer dan 20,7 miljoen vluchtelingen, asielzoekers, staatlozen en andere hulpbehoevenden waren afgelopen jaar wereldwijd op de dool. Dat blijkt uit cijfers van het Hoog Commissariaat voor Vluchtelingen van de Verenigde Naties (UNHCR). Diezelfde cijfers tonen ook dat het aantal asielaanvragen in EU lidstaten gestaag daalt. Toch blijkt het moeilijk Fort Europa hermetisch af te sluiten. Vooral in Spanje weten ze daar alles van. In 2005 bereikten zo’n 11.000 migranten met bootjes de Spaanse kusten, in 2006 liep dat aantal in september al op tot 25.000. Spanje heeft naar eigen zeggen in ditzelfde kalenderjaar al zo’n 15.000 repatriëringen uitgevoerd.

Kris Pollet, die zich voor Amnesty International bezighoudt met het migratie- en asielbeleid in Europa: ‘Natuurlijk moet er iets gebeuren. Heel wat mensen halen de overkant niet. En de Canarische Eilanden -sinds de doortocht via Marokko een stuk moeilijker werd, is dit een populaire toegangspoort tot Europa, nvdr- kunnen al die mensen niet meer opvangen. Maar op Europees vlak is 25.000 mensen peanuts. Het aantal migranten dat via de gewone landgrenzen Europa binnenkomt, is wellicht veel groter.’ De meeste asielzoekers komen nog steeds vooral uit Irak, Rusland en Servië-Montenegro (dat intussen gesplitst is). Ook Turkije en de Democratische Republiek Congo leveren heel wat nieuwkomers -en die komen niet per boot.

Pollet vindt weliswaar dat de overheid niet met de armen over elkaar kan blijven zitten, maar hij heeft het niet begrepen op de akkoorden over de terugname van uitgeprocedeerde asielzoekers. ‘Die akkoorden worden vaak gekoppeld aan financiële investeringen. En sommige EU lidstaten beloven een soepelere visumprocedure voor onderdanen van het land waarmee een akkoord wordt afgesloten in ruil voor efficiëntere terugname van onderdanen van derde landen.

Om te vermijden dat ze veel onderdanen van derde landen moeten opvangen, gaan de betrokken landen op hun beurt hun grenscontroles verstrengen. Europa wint dus twee keer.’ Toch voelt Pollet een frisse wind door Europa waaien. De wil om samen naar oplossingen te zoeken, zowel binnen als buiten Europa, is voor het eerst echt duidelijk merkbaar. De top in november in Tripoli (Libië) van Afrikaanse en Europese ministers van Buitenlandse Zaken, Binnenlandse Zaken en misschien zelfs van Ontwikkelingssamenwerking noemt hij daarvan een goed voorbeeld. (wd)