Definitieve start van een Europese sociale beweging?

De eerste editie van het ESF, vorig jaar in Firenze, draaide vooral rond mondiale thema’s, met de grote klemtoon op het protest tegen de oorlog in Irak. Dit jaar krijgen voor het eerst Europese thema’s een grotere rol. Daarnaast zullen vrouwen, na een ronduit povere vertegenwoordiging onder de sprekers van vorig jaar, veel sterker aanwezig zijn.

Europa als thema op het Europees Sociaal Forum (ESF) - op zich klinkt het logisch, maar eigenlijk is het dat niet. De grote thema’s van de andersglobaliseringsbeweging zijn mondiaal. Maar in tegenstelling tot het eerste Europees forum, dat vorig jaar ruim 30.000 deelnemers uit 105 landen aantrok, zal editie twee ook aandacht besteden aan Europese thema’s, waaronder sociale rechten en het gebrek daaraan in de ontwerptekst van de EU-grondwet.

Een belangrijke accentverschuiving, vindt Frank Slegers, de Belg die de voorbereiding van het ESF het nauwst heeft gevolgd en lid is van Euromarsen, het Europees netwerk van belangenorganisaties van migranten, uitkeringsgerechtigden, daklozenorganisaties, vrouwenorganisaties en vakbondsgroepen. We gaan het eindelijk ook hebben over het lot van gewone werkende mensen hier.

Ook Eric Toussaint, voorzitter van het Belgische Comité voor de Opheffing van de Derdewereldschuld (CODEWES) en één van de twee Belgische leden van de Internationale Raad van het Wereld Sociaal Forum (WSF), vindt dat het in Frankrijk om een historische nieuwigheid draait: de consolidatie van een Europese sociale beweging. Tot nog toe bestonden sociale bewegingen alleen op nationaal niveau. Er is een bewustwording dat er een gemeenschappelijk positief antwoord nodig is tegen het huidige Europa, dat door de Europese Commissie op neoliberale leest wordt geschoeid, vindt Toussaint.

Met name het de Belgische vakbond ACV (Algemeen Christelijk Vakverbond) hecht in die mate belang aan het ESF als basis voor een Europese netwerkbeweging dat de voorbije maanden vertegenwoordiger Paul Buekenhout naar de voorbereidende vergaderingen stuurde. We zijn op de goede weg, maar er nog betere structuur is nodig om actiegericht te worden, vindt Buekenhout.

De protesten concentreren zich met name op het ontwerp van de Europese grondwet. Slegers: Europa weigert bewust garanties te geven voor sociale rechten. Het recht op arbeid ontbreekt in de grondwet en bij de sociale rechten die wel zijn opgenomen, staat telkens vermeld dat het maar opgaat voor zover geregeld in de nationale wetgeving. Het probleem is dat vrije concurrentie wel op Europees niveau wordt geregeld, waardoor de nationale overheden niet vrij zijn om sociale maatregelen in te voeren. Belastingen heffen of een overheidstekort aanvaarden om een sociale maatregel te bekostigen? De EU zal zeggen dat het niet mag. In plaats van privatiseringen van openbare diensten, ijveren wij voor het opbouwen van Europese openbare diensten: een sociale zekerheid op Europees niveau, met garanties voor een minimuminkomen. Er heerst wel verdeeldheid - sommigen vinden dat er aan de bestaande EU een sociaal luik moet worden toegevoegd, anderen vinden dat er een echte trendbreuk nodig is en de Unie op alle vlakken moet worden herdacht.

In hoeverre het thema van de sociale rechten in Europa ook onder de deelnemers van het forum zal leven, blijft afwachten. De sociale bewegingen bereikten alvast een akkoord dat het een belangrijke kwestie moet worden - volgens sommigen even centraal als vorig jaar het protest tegen de oorlog in Irak. Toussaint denkt echter niet dat sociale rechten de voortdurende protesten tegen de situatie in Irak zullen verdringen. Hij benadrukt dat het forum een combinatie is van klassieke mondiale thema’s - andersglobalisering, protesten tegen de situatie in Irak en Palestina - en Europese thema’s.

Het lijkt er in elk geval op dat de sociale bewegingen ook dit jaar van het forum gebruik zullen maken om een internationale actie te plannen. Worden het net als vorig jaar vredesbetogingen op 15 februari, eventueel met daaraan gekoppeld het thema voor een ander Europa? Komen er aparte acties rond Europese sociale rechten? De definitieve beslissing daarover nemen de bewegingen op 16 november, de dag na de afloop van het eigenlijke forum.

Een tweede belangrijk verschil met het eerste Europees forum is de sterkere aanwezigheid van vrouwen. Hoewel van het forum in Firenze geen echte evaluatie werd gemaakt, was één ding wel meteen duidelijk: de proportie vrouwelijke sprekers was ondermaats. Dit jaar streefden de organisatoren naar man-vrouwevenwicht onder de sprekers. De officiële opening van het forum is woensdagavond, en Europese vrouwenverenigingen plannen overdag een eigen bijeenkomst en willen aansluitend al hun krachten investeren in het forum zelf.

Bij de organisatie van het Europees forum was geen sterke Belgische inbreng - op Slegers en de ACV-vertegenwoordiger volgde niemand de vergaderingen systematisch. De Belgische delegatie telt een vijftigtal jongeren van de FGTB (de Franstalige tegenhanger van de socialistische vakbond ABVV), een officiële ACV-delegatie van ook pakweg vijftig mensen, met daarbij nog enkele honderden militanten. Verder deelname van onder meer Entraide et Fraternité (de Franstalige tegenhanger van het Vlaamse Welzijnszorg), het Luiks Sociaal Forum en verschillende afdelingen van Attac. Van de Belgische niet-gouvernementele organisaties gaan er niet meer dan een 16-tal naar Parijs. Vooral de Nederlandstalige ngo’s zijn ondervertegenwoordigd - ik denk omdat iedereen druk bezig is met de voorbereiding van hun campagnes begin volgend jaar, zegt Koen Stuyck van de koepelorganisatie 11.11.11. - die wel een 15-tal afgevaardigden stuurt.

Opvallend is vooral dat zowel nationaal ABVV-voorzitter Mia De Vits als nationaal ACV-secretaris Maddy Geerts officiële sprekers in de plenaire conferenties zijn. De lijst van Belgische sprekers vermeldt verder onder meer PS-voorzitter Elio Di Rupo en partijgenoot Pierre Galand, Raoul Marc Jennar van Oxfam-solidariteit, Eric Goeman van Attac-Vlaanderen, Hélène Rijkmans van de ngo Le Monde Selon les Femmes en Filip De Bodt van ‘t Uilekot, betrokken bij het Regionaal Forum Zuid-Oost Vlaanderen & Noord-Henegouwen.