Emanciperen doet integreren

MO* praat erover met Khadyja Abbach, bestuurslid en Brussels vertegenwoordigster van de AEL, en Tarik Fraihi, een jonge filosoof die studiewerk doet voor de sp.a.
Dyab Abou Jahjah verwerpt integratie, en stelt het gelijk aan assimilatie: jezelf aanpassen is je eigenheid verliezen. De krijtlijnen die de AEL voor haar politieke luik, de Moslim Democratische Partij (MDP), tekent, zijn hard en behoudsgezind. Op de opmerking dat de multiculturele samenleving toch een feit is en dat integratie van twee kanten moet komen, reageert Tarik Fraihi gevat.
‘Correctie, de interculturele samenleving, waar minderheden naast de meerderheid leven, is een feit’, aldus Fraihi. ‘Integratie in die samenleving is pas mogelijk als de meerderheid bepaalt dat je als zwarte ook een Vlaming bent. We hebben de klik nog niet gemaakt die ons doet realiseren dat Fatima en Mohammed ook gewone Belgen zijn. We moeten af van die reflex om onze samenleving in te delen in allochtonen en autochtonen.’
Khadyja Abbach lijkt het daarmee eens te zijn: ‘Integratie betekent meer dan dat ik mijn belastingen betaal en de Belgische wetten en burgers respecteer’, zegt ze. ‘Het betekent vrijheid, en geaccepteerd worden door mijn medeburgers om wie ik ben en wat ik doe.’

De hele regenboog

Het nieuwe toverwoord is emancipatie, en ‘elke emancipatiebeweging heeft radicalisering gekend’, zegt Tarik Fraihi. ‘Kijk maar naar de vrouwen- en arbeidersbeweging. Of ik het bestaan van de AEL positief of negatief beoordeel, doet er niet toe. Ik ben van mening dat je alle kleuren van de regenboog nodig hebt om als groep te emanciperen. De arbeidersbeweging bestond ook uit een bonte mix van katholieken, socialisten, anarchisten, communisten. Jammer genoeg komt elke emancipatiebeweging ook in aanvaring met de gevestigde orde. De AEL is vandaag voor de overheid de zondebok van de migrantenorganisaties. Het Belgische beleid verkiest een harde aanpak, terwijl het nuttiger zou zijn dat we stil staan bij de echte kern van het probleem en trachten te begrijpen waar die frustraties vandaan komen.’
De AEL wil alvast niet weten van het etiket “radicaal” dat ze krijgt opgeplakt. Khadyja Abbach vindt niet dat hun strenge discours de multiculturele samenleving in de weg staat: ‘De Belgische media en regering noemen ons radicaal, omdat we harde maar terechte eisen stellen voor onze plaats in de samenleving. We zijn een moslimbeweging, met als grote bekommernis de toekomst van onze jongeren. Wij zijn daarbij niet blind voor de problemen waarmee zij kampen.
De AEL wil een duidelijk antwoord vormen op de tekortkomingen in de criminaliteitsbestrijding van het Belgische beleid. “Meer blauw op straat” is geen duurzame oplossing, maar extra olie op het vuur. Als je de voedingsbodem van criminaliteit wil aanpakken, moet je de achterstand en discriminatie wegwerken waar onze jongeren tegenaan botsen. Integratie begint bij tewerkstelling, dat weet intussen iedereen. Emancipatie begint bij bewustmaking: het erkennen van een cultuur, van een eigen identiteit. Dat is wat onze jongeren nu missen, en dat wil de AEL hen geven.’

Cultuur is vluchtig

Vraag is of jonge allochtone Belgen een boodschap hebben aan het Arabisch nationalisme dat de AEL predikt. Cultuur is volgens Fraihi trouwens niet de grote drempel. Waar allochtone Belgen mee kampen, is hun plaats in de samenleving. ‘Cultuur is vluchtig, veranderlijk. Onze jongeren kunnen echt wel hun eigen weg zoeken. Ze kijken even graag naar MTV als autochtone jongeren. Maar waar ze niet omheen kunnen, is hun zwakke sociaal-economische positie. Integratie begint inderdaad bij tewerkstelling, maar ook bij onderwijs. En dan bedoel ik niet islamitisch onderwijs, maar onderwijs dat iedere Belg gelijke kansen geeft.’
De AEL is wel pleitbezorger van de inrichting van Belgische islamitische scholen, juist om de cultuur van de islam nieuw leven in te blazen. ‘Wat is er mis met islamonderricht? Islam is een erkende godsdienst. Als wij onze godsdienst willen beleven, moeten we dat in alle vrijheid kunnen doen’, zegt Abbach, ‘Maar als moslimgemeenschap worden we voortdurend aan banden gelegd. Terwijl joden ongestoord hun godsdienst beleven in synagogen, worden moslims in hun gebedshuizen afgeluisterd.’ Ze besluit met een terechtwijzing: ‘Laat het nu voor eens en altijd duidelijk zijn: de islam is, net zoals het christendom en het jodendom, een vredelievende godsdienst. Het zijn de media die de islam negatief en verkeerd gedefinieerd hebben.’

Politiek spel

De toch al kleine schare verdedigers van de AEL slinkt. Wellicht is dit te wijten aan de ideologische verstrakking van de AEL en de dogmatische ondertoon die ze daarbij hanteert. Resist, het kartel met de PvdA, zit al opnieuw in de koelkast; wie daartoe het initiatief nam blijft in het midden. Migrantenorganisaties distantiëren zich het liefst zo duidelijk mogelijk van de liga.
Abbach vindt dat de AEL sinds haar driejarige bestaan nochtans veel vooruitgang heeft geboekt. ‘Vergeet niet dat we de eerste organisatie zijn die zo tegen schenen durft schoppen. In tegenstelling tot andere migrantenorganisaties worden we niet gesubsidieerd en zijn we totaal onafhankelijk. Je zal ons nooit betrappen op hypocrisie, terwijl andere organisaties dikwijls te genuanceerd met bepaalde thema’s omgaan, uit angst om hun geldpot te verliezen. Onterecht, je moet geen water bij de wijn doen als je je rechten wil claimen.’
Ook Fraihi ziet het ongenoegen tegenover de AEL stijgen. Dat heeft volgens hem met name te maken met het feit dat de AEL de inhoud van haar programma te veel laat bepalen door de standpunten en acties van andere partijen. En dat is geen vruchtbare strategie voor een radicale emancipatiebeweging.
‘De AEL heeft een grote fout gemaakt door deel te nemen aan de voorbije verkiezingen. Van een sociale, weliswaar gepolitiseerde, beweging is ze meteen in de politieke arena gestapt. Daarmee heeft de liga een stap overgeslagen en haar geloofwaardigheid ondermijnd. Bovendien getuigt de aanpak van de AEL niet meteen van intelligentie. In plaats van ruimte te laten voor gesprek, laat ze zich meeslepen in een politiek spel dat ze niet controleert. De kwestie over de scheiding van religie en staat bijvoorbeeld is een ongemeen boeiende discussie, die kan leiden tot de herdefiniëring van de plaats van godsdienst in de samenleving. De AEL maakt ze echter kapot door confrontatie te zoeken en contradictorisch te reageren. “Jullie zijn tegen, dus zijn wij vóór de eenheid van religie en staat.” Dat is het punt niet, wel de houding van België tegenover religies in het algemeen. Je kan de bal eenvoudig terugslaan naar het Belgische beleid en de vraag stellen hoe feitelijk de scheiding tussen religie en staat hier is.’