"Er is geen persvrijheid in Congo"

Maheshe werd tijdens de nacht van 13 juni vermoord toen hij het huis van een vriend verliet. Twee andere vrienden waren nog bij hem toen een duo onbekenden met Kalashnikovs het vuur openden op Serge Maheshe. Het Militaire Tribunaal veroordeelde in eerste instantie vier burgers ter dood. Freddy Bisimwa Matabaro en Mugisho Rwezangabo bekenden hun schuld, maar sleurden de twee vrienden van de journalist, Alain Mulimbi en Serge Muhima mee in hun biecht.

Omkoperij

De Militaire Hoge rechtbank bevestigde de veroordeling van de verdachten Matabaro en Rwezangabo, hoewel de twee hun eerdere bekentenis terug introkken. Ze zouden slechts bekend hebben onder druk van twee militaire magistraten die hen geld en een vrijlating hadden beloofd. De twee vrienden van Maheshe werden vrijgesproken wegens te weinig bewijsmateriaal van hun betrokkenheid. Later arresteerde de rechtbank nog een derde burger, Bisimwa Sikitu Patient.

Grondwet keurt doodstraf af

De arrestaties en veroordelingen van de militaire rechtbank, zijn echter een overtreding van de Congolese Grondwet. Op basis van een – nu onwettige – Militaire juridische code die aan de grondwet vooraf gaat, gaf de rechtbank zichzelf de macht om rechtspraak uit te oefenen over burgers. Dat gaat echter in tegen artikel 156 van de Congolese Grondwet van 18 februari 2006. Bovendien verbieden zowel de Congolese Grondwet als artikel 6 van het Internationale Verdrag voor Civiele en Politieke rechten (ICCPR) de doodstraf. Toch schreef de militaire rechtbank deze toe aan drie burgers.

Smeulende wapens

De Militaire Hoge rechtbank steekt al twee jaar stokken in de wielen voor een betrouwbaar, transparant proces. “Er is een totale afwezigheid van goede wil van de rechtbank”, zegt Roudil. “De verdachten moeten hoger veroordeeld worden en niet in Bukavu zitten wachten. De militaire rechtbank houdt de documenten vast, zodat de burgerlijke rechtbank het proces in geen geval terug op gang kan brengen. We kennen de logica van het Congolese leger”. Er is nooit een onafhankelijk onderzoek gekomen. Er werde smeulende wapens teruggevonden in een nabij militair kamp, maar er kan tussen de feiten en de late komst van de politie veel gebeurd zijn.

Advocaten bedreigd

De VN-vredestroepenmacht in de Democratische Republiek Congo (MONUC), de Europese Unie en verschillende ngo’s klagen het gebrek aan transparantie en de schending van de mensenrechten tijdens het proces zwaar aan. “Verschillende advocaten die aan het proces werken, werden bedreigd en afgetuigd, ik heb het zelf ook meegemaakt”, getuigt Sophie Roudil, advocate en auteur van het rapport over het proces Maheshe.
Roudil, MONUC en Protection Internationale vragen de deblokkage van het dossier, een burgerlijke rechtspraak en een onafhankelijk onderzoek naar de feiten met respect voor de internationale normen. “In het onafhankelijk onderzoek moet een autopsie plaatsvinden. In Congo kunnen ze de autopsie niet uitvoeren, maar dan moet het elders gebeuren. Het is onze enige kans om te weten wat er gebeurd is, momenteel krijgen de veroordeelden nog het voordeel van de twijfel”, zegt Roudil. Protection International, een ngo die rond mensenrechten werkt, zet ook druk op de EU om het rapport over de zaak te steunen.

Persvrijheid

“Er bestaat geen persvrijheid in Zuid-Kivu, er is geen persvrijheid in Congo. De democratie is in gevaar”, zegt Deo Namujimbo, journalist en broer van een eerder vermoorde journalist. “Journalisten in Congo censureren alles om zichzelf en hun familie te beschermen. Velen worden bedreigd, verbannen of vermoord, het is een bijzonder gevaarlijk en onzeker beroep. “Het is essentieel dat de media, pilaren van de democratie, beschermd worden. Misdaden tegen de media mogen niet onbestraft blijven”, zegt UNESCO Directeur Generaal Koïchrio Matsuura.
Radio Okapi is het meest populaire radiostation in Congo. Het werd opgericht door de MONUC en door de Zwitserse stichting Hirondelle. MONUC wil bescherming van de journalisten realiseren opdat ze zonder vrees voor hun leven kunnen werken. “We vrezen dag dat de MONUC wegtrekt”, klinkt het bij zowel de getuigen als bij de MONUC zelf.

“In dienst van de vrede”

“Serge was een extreem moedige man. Hij verdedigde de mensenrechten en doorbrak de autocensuur die vele journalisten toepassen uit angst om vermoord te worden”, getuigt Sylvie Vanwildenberg van MONUC. Maheshe berichtte vanuit conflictzones en zag informatie in dienst van vrede en rechtsregels. Voor zijn moed en zijn engagement voor democratie betaalde de man echter met zijn leven. Hij was de derde Congolese journalist die sinds november 2005 in Congo vermoord werd.