EU wil naar betere graadmeter voor welzijn dan BBP

“Economie is een middel, geen doel”, verklaarde Emeka Anyaoku, voorzitter van het Wereld Natuurfonds, op de high-level conferentie die deze week in Brussel werd gehouden over het Bruto Binnenlands Product en alternatieve graadmeters. “De overheid en de industrie zullen niet alleen naar hun economische, maar ook hun naar ecologische en sociale kapitaal moeten kijken.”
Milieu- en ontwikkelingsorganisaties zeggen dat al langer. Maar nu komt er ook instemming van mensen die de touwtjes in handen hebben. “Welvaart kan niet worden afgeleid van een meting van het nationaal inkomen”, zei Simon Kuznets, de economoom die het BBP heeft bedacht, in 1934 al, en zijn woorden werden in herinnering gebracht door José-Manuel Barroso, de voorzitter van de Europese Commissie. Die benadrukte dat aanvullende gegevens nodig zijn om het effect van maatregelen tegen klimaatverandering op welvaart te laten zien, om ze door het bedrijfsleven aanvaard te krijgen.
 
Het BBP is sinds de jaren ‘30 de belangrijkste economische indicator om de welvaart te meten. Het berekent de totale marktwaarde van alle geproduceerde goederen en diensten in het land (en verschilt daarmee enigszins van het Bruto Nationaal Product, dat de totale productie van alle landgenoten in de wereld telt).
Het BBP maakt “geen onderscheid tussen activiteiten die een positieve en een negatieve impact hebben op het welzijn”, oordeelde Joaquín Almunia, EU-commissaris voor Economische Zaken. Herstelwerkzaamheden na een oorlog of een natuurramp kunnen zelfs leiden tot een toename van het BBP. Toch wordt de maat nog steeds gebruikt om te bepalen of een lidstaat mag toetreden tot de monetaire unie. Een vergelijkbare maat is er nog niet, erkende Almunia, “al is er vooruitgang geboekt”.
Een alternatieve maat is de Index van Menselijke Ontwikkeling (HDI) van de VN, die is gebaseerd op data over levensverwachting, alfabetisme én het BBP per hoofd. Een andere maat is de mondiale voetafdruk, die alle akkers, bossen en andere oppervlakte meet die nodig zijn om de goederen te produceren die nodig zijn voor de totale consumptie van een land en om het afval te verwerken. Hoe hoger de  HDI, des te groter ook de mondiale voetafdruk van een land, blijkt uit nieuw onderzoek van het WNF. Landen met een niet al te laag HDI en een niet al te hoge voetafdruk kunnen dus worden beschouwd als het meest duurzaam.
De mondiale voetafdruk van de gemiddelde EU-inwoner was in 2003 gemiddeld 4,7 mondiale hectare (een hectare land met een gemiddelde capaciteit voor productie en afvalverwerking). Wereldwijd is er 11,2 miljard hectare productief land en water, zodat er per persoon maar 1,8 hectare beschikbaar is.
Dat betekent dat er, als iedereen zo zou leven als de gemiddelde Europeaan, tweeënhalve aardbol nodig zouden zijn om alle grondstoffen te produceren die nodig zijn voor die levensstijl en om het afval te verwerken.
“Eenvoudig gezegd”, concludeerde Anyaoku, “gebruiken we meer dan de planeet aankan. We vernietigen het kapitaal waar onze welvaart van afhankelijk is, en daarmee ontnemen we toekomstige generaties hun recht op ontwikkeling.”
Niet alleen milieu, maar ook “armoede, onderwijs en vrije tijd” worden niet meegerekend in de meeste economische indicatoren, voegde de Portugese staatssecretaris voor regionale ontwikkeling, Rui Baleiras, nog toe.
De Franse europarlementariër Pervenche Berès hoopt dat Europa de leiding kan nemen in het ontwikkelen van betere maatstaven. “Behalve een goede maat hebben we daarbij ook de politieke wil nodi