Europese samenwerking met Libische politie lokt storm van protest uit

Vorige week keurde de Europese Commissie noodmaatregelen goed om Malta, Italië en Libië te helpen om de clandestiene migratie aan te pakken. Het ARGO-programma van de EU maakt dit jaar twee miljoen euro vrij voor de strijd tegen illegale migratie in de drie landen. Libische, Maltese en Italiaanse grenswachten zullen met dat geld gezamenlijk patrouilles uitvoeren. Mogelijk wordt er een vroegtijdig waarschuwingssysteem mee betaald en systemen om gelukzoekers op te sporen op zee en in de Libische woestijn.

Samenwerking met Libië dringt zich op, want het is het transitland bij uitstek voor illegale migratie. Libië telt tussen 750.000 en 1,2 miljoen mensen zonder papieren op een bevolking van 5,5 miljoen. De strengere grenscontroles in de andere mediterrane landen hebben in Libië voor een toevlucht van mensen gezorgd die de gevaarlijke oversteek wagen richting Malta en de Italiaanse eilanden.

Amnesty International, Human Rights Watch (HRW) and de Internationale Federatie voor de Mensenrechten (FIDH) vrezen dat het Europees geld gebruikt zal worden om de mensenrechten van asielzoekers en vluchtelingen te schenden.

Libië heeft de Vluchtelingenconventie van 1951 niet ondertekend en is juridisch dus niet verplicht om asielaanvragen te onderzoeken. In de praktijk gebeurt dat ook niet. De autoriteiten arresteren zonder onderscheid migranten, vluchtelingen en asielzoekers. Libië erkent de VN-vluchtelingenoganisatie UNHCR niet.

Asielzoekers en migranten in Libië worden misbruikt door de politie, worden arbitrair gearresteerd en leven in erbarmelijke omstandigheden in de detentiecentra, zegt Vanessa Saenen van HRW . Deportaties en uitdrijvingen naar potentieel gevaarlijke landen als Eritrea en Somalië zijn gebruikelijk.

Dat Libië in de praktijk geen vluchtelingenbeleid heeft, staat ook in het verslag van een officiële Europese missie eind vorig jaar aan Libië. De Libische autoriteiten zijn bezorgd dat een wettelijk onderscheid tussen asielzoekers en economische migranten zou resulteren in een onhoudbare situatie.

Intussen is er blijkbaar één en ander veranderd. De EU-Commisaris voor Justitie en Binnenlandse Zaken Franco Frattini heeft er vertrouwen in dat Libië zich engageert om de mensenrechten te respecteren. Een onvoorstelbaar naïeve uitspraak, vinden mensenrechtengroepen.

Met een onbestemd deel van het ARGO-geld zouden instellingen worden gesteund die nodig zijn om een vluchtelingenbeleid uit te bouwen. Libische beleidsmakers zouden ook opleidingen krijgen inzake politiek asiel en aanverwante topics.

Amnesty vindt de samenwerking voorbarig zolang de Europese Unie geen gezamenlijk asielbeleid heeft. De samenwerking met Libië is er gekomen onder sterke politieke druk, maar de parameters voor samenwerking met derde landen zijn nog niet eens vastgelegd. In Den Haag hebben de Europese lidstaten in november 2004 afgesproken om de komende vijf jaar een gezamenlijk migratie- en asielbeleid te ontwikkelen. De agenda evolueert te snel en op een ad hoc basis, zegt Daphne Bouteillet-Paquet, een expert van Amnesty. Regionale samenwerking is een alibi geworden om Libische autoriteiten willekeurig mensen re laten arresteren. Migranten worden er langdurig opgesloten en van de buitenwereld afgesloten.

De mensenrechtengroepen vinden het ook ongehoord dat de Commissie weigert om Italië op de vingers te tikken voor de massale repatriëring van gestrande bootvluchtelingen. De Commissie, die moet optreden als waakhond voor internationale verdragen, maakt zich ervan af met het argument dat het geen jurisdictie heeft over de zaak, zegt de FIDH.