Gasexport zorgt voor sociale explosie

Kruitvat: Bolivia
Spanningen: sinds 2000
Betrokken partijen: boeren, mijnwerkers, arbeiders, studenten, indianen, regering en leger
Inzet: de opbrengst van gas en petroleum

Het waren bange weken in Bolivia. Half september stak het protest de kop op, toen president Sanchez de Lozada zijn plannen bekendmaakte om Boliviaans gas via Chili naar de VS te exporteren. Voor de Boliviaanse bevolking betekende die export dat ze een groot deel van de mogelijke gasopbrengsten aan haar neus voorbij zag gaan, en dat terwijl 5,6 van de 8 miljoen Bolivianen in armoede leven en ongeveer de helft van de families met één dollar per dag moet rondkomen.
Het protest begon met wegblokkades op de hoogvlakte rond het Titicacameer, waar bij een eerste treffen van de boeren met het leger zes mensen de dood vonden. Begin oktober groeide het ongenoegen uit tot een algemene staking geleid door de Coördinatie ter Verdediging van het Gas, een cluster van de centrale vakbond COB, de Nationale Boerenvakbond CSUTCB, de socialistische oppositiepartij MAS van Evo Morales, de landloze boeren, middenstanders, studenten, gepensioneerden en werklozen. In het weekend van 12 oktober liep de situatie helemaal uit de hand. Bij rellen in El Alto, een volkswijk van de hoofdstad La Paz, schoot het leger met scherp. Op drie dagen tijd vielen in La Paz 76 doden. Voor vice-president Carlos Mesa was zoveel repressie genoeg om te breken met de regering.
Sanchez de Lozada zelf hield voet bij stuk en beloofde een referendum over het gas, maar die belofte kwam te laat. In Bolivia kan verzet taai zijn. In 2000 had een opstand in Cochabamba tegen de privatisering van het water de toenmalige president ertoe gedwongen het contract met het waterbedrijf op te schorten. In februari dit jaar stond het land opnieuw in rep en roer toen de regering de belasting op de lonen met 12,5 procent wilde verhogen. Drieëndertig doden en 200 gewonden kostte die opstand toen. Het onafhankelijke Boliviaanse persbureau Econoticias titelde toen: ‘In Bolivia woedt de oorlog tegen het neoliberalisme en tegen de multinationals in zijn scherpste vorm.’
Sanchez de Lozada was voor de Bolivianen niet langer aanvaardbaar als president. Hij was immers de man die in 1997, op het einde van zijn vorige ambtstermijn als president, de petroleum- en gasindustrie openstelde voor privatisering. Na de moorddadige repressie in El Alto gingen overal in het land groepjes mensen in hongerstaking. Op 17 oktober triomfeerde het volk: Sanchez de Lozada nam in een Peruaans vliegtuig de wijk naar Miami en ruimde plaats voor vice-president Carlos Mesa, van dezelfde liberale MNR-partij (Nationalistische Revolutionaire Beweging.) Als alles meezit, mag Mesa aanblijven tot augustus 2007, maar zelf stelde hij al dat hierover de regering en het parlement zullen beslissen.
De centrale vakbond COB en de boerenvakbond CSUTCB hebben al laten weten dat een Volksvergadering de ontwikkelingen van nabij zal volgen en niet zal toelaten dat de nieuwe president het proces naar zijn hand zal zetten. De COB publiceerde ook een eisenpakket waarin op de eerste plaats een opheffing gevraagd wordt van de beruchte privatiseringswet inzake fossiele brandstoffen, naast een hele reeks eisen tegen de liberalisering en vóór meer soevereiniteit. Het Boliviaanse volk heeft een uitzonderlijke slag gewonnen, maar de volledige strijd is nog niet gestreden.