Gemiddelde Europese koe rijker dan helft wereldbevolking

De gesprekken in de WHO-Landbouwcommissie van de voorbije week hebben
inderdaad allerminst tot een unaniem standpunt geleid: de landen die hun
landbouw via staatssteun beschermen, waaronder naast de EU ook Japan,
Zwitserland, Noorwegen en Zuid-Korea, protesteren hevig tegen de verregaande
hervormingsvoorstellen van de VS en de Cairnsgroep. Die groep werd in 1986
in het Australische Cairns opgericht, en omvat achttien landen die hun eigen
landbouwers weinig of geen staatshulp bieden. De plannen voor de vrijmaking
van de handel in landbouwproducten zijn volgens de Europese en Zwitserse
delegaties te ambitieus, onrealistisch en zelfs contraproductief.

Uitvoering van deze onmogelijke voorstellen zou het hervormingsproces
helemaal ontwrichten. De EU weigert bovendien alle hervormingsinspanningen
alleen te doen, terwijl de anderen niets hoeven te veranderen. De
voorzitter van de Zwitserse delegatie op de WHO-top, Luzius Wasescha,
waarschuwt ervoor dat het voortvarend gedrag van de hervormingsgezinde
landen de onderhandelingen zou kunnen kelderen.

De verhoogde nervositeit bij de WHO-onderhandelingen heeft veel te maken met
onenigheid tussen de vijftien EU-lidstaten over hervorming van de Europese
Gemeenschappelijke Landbouwpolitiek (PAC). De PAC is een Europees
regeringsprogramma dat sinds de jaren vijftig via subsidies de Europese
landbouw stimuleert. Oorspronkelijk diende de PAC het naoorlogse Europese
voedseltekort te bestrijden. Het programma werkte echter te goed, en al in
de jaren zeventig kwam er kritiek op de staatsgesteunde overproductie, die
door enorme boterbergen en wijnplassen geïllustreerd werd.

Het huidige voorstel van EU-Commissaris voor Landbouw Franz Fischler tot
inkrimping van de PAC- subsidies - die de EU nu jaarlijks veertig miljard
euro kosten - kreeg vooral in Frankrijk, Spanje en Ierland zware tegenwind.
Fischer - die wel gesteund wordt door Duitsland en het Verenigd Koninkrijk -
wil de Europese steun vóór 2004 flink beperken; met de waarschijnlijke
toetreding van tien nieuwe EU- leden uit het armere Oost-Europa worden de
subsidies dan immers helemaal onbetaalbaar. De Franse lobby voor uitstel van
de PAC-hervorming tot 2006 - het jaar waarin de hele EU-begroting wordt
herzien - heeft deze week echter steun gevonden bij de landbouwministers van
Portugal, België, Oostenrijk, Luxemburg, Spanje en Ierland.

Het WHO-debat wordt door heel wat ngo’s met argusogen gevolgd: zij verzetten
zich al langer tegen het protectionisme van de industrielanden, vooral bij
de handel in landbouwproducten. De Britse ngo ActionAid beschuldigt het
rijke noorden ervan twee maten en twee gewichten te hanteren: voor de rijke
landen geldt bescherming, voor de arme landen het spel van de vrije markt.
CAFOD, de Engelse en Welshe afdeling van het katholieke Caritas
Internationalis, wijst er cynisch op dat de EU dagelijks meer dan twee euro
steun aan elk van haar 21 miljoen runderen uitgeeft, terwijl zowat de helft
van de wereldbevolking het met minder moet zien te rooien. Drie miljard
mensen overleven dus met minder dan de steun aan de gemiddelde Europese
koe.

Zelfs de multilaterale kredietinstellingen IMF (Internationaal Muntfonds) en
Wereldbank, die totnogtoe erg stil waren gebleven over het
handelsprotectionisme van de rijke industrielanden, laten dit keer hun stem
horen. Aan de vooravond van hun jaarlijkse gezamenlijke vergadering, die dit
weekend in Washington plaatsvindt, publiceren beide instellingen een studie
waarin de landbouwmarkt tot de meest misvormde in het wereldhandelssysteem
gerekend wordt.

Volgens IMF en Wereldbank had en heeft die misvorming zeer grote gevolgen
voor drie vierde van de armere mensen op deze aarde: precies zij leven
immers van de landbouw. Voorzitter van de WHO-Landbouwcommissie Stuart
Harbinson uit Hong Kong, geeft intussen toe dat er in deze fase van de
onderhandelingen nog te veel fundamentele meningsverschillen bestaan. De 144
lidstaten van de WHO hebben er zich toe verbonden dit jaar een ‘kader’ te
scheppen voor de echte onderhandelingen over de wereldhandel, die in april
volgend jaar dienen te starten. Dan worden er van de delegaties ook concrete
voorstellen en toegevingen verwacht.

Vóór 1 april 2003 moet Harbinson een document voorleggen met de afgesproken
‘modaliteiten’ voor de verdere onderhandelingen, die tegen 1 januari 2005
afgerond dienen te worden. Volgens diplomatieke kringen in Genève zullen de
echte tendensen in de onderhandelingen pas echt zichtbaar worden na de
volgende ministeriële WHO-conferentie, die in september 2003 in Cancún
gepland is.