Geweld jaagt Colombiaanse boeren op de vlucht

Róman* zegt dat het Nationale Bevrijdingsleger (ELN), de op een na grootste rebellenbeweging in Colombia, iedereen vermoordt die weigert zich te laten rekruteren. Vorig jaar vluchtte hij vanuit het departement Arauca in Noord-Colombia naar Guasdualito in Venezuela.
Román sloot zich aan bij een coöperatie van boerenarbeiders die bestaat uit zowel Venezolanen als Colombianen. In de tussentijd overleefde zijn gezin op hulp van kantoren van de Vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties (UNHCR) en de Vluchtelingendienst van de Jezuïeten.
“We hebben altijd hard gewerkt en het is moeilijk om nu afhankelijk te zijn van liefdadigheid”, zegt hij. “We willen het liefst weer zelf produceren.” Román woonde tot in de jaren tachtig in Meta, in het centrum van Colombia. “Vanwege het militaire geweld zijn we verhuisd naar Arauca.” Maar in Arauca werden campesinos (kleine boeren) die klaagden over onrecht gezien als medestanders van rebellenbeweging FARC, zegt hij.
Iván, een stoere jonge man, en Delcy, zijn lange, slanke vrouw, zijn begin twintig. Ze hebben een peuter die net kan lopen. Ze kwamen in januari in Guasdualito aan en werden opgevangen door de campesinos. In ruil voor eten en onderdak werken ze bij plaatselijke boeren.
“In Arauca konden we niet meer leven omdat er elke dag sprake is van schietpartijen, bedreigingen en vernederingen, van beide kanten”, zegt hij. “Zowel van guerrillero’s als van het leger, politie en paramilitairen.”
Delcy verwacht voorlopig niet terug te keren naar Colombia. “We willen hier een nieuw bestaan opbouwen, mensen ontmoeten, leren en werken en deel worden van de gemeenschap.”
Delcy heeft familie in de Colombiaanse hoofdstad Bogota. “We hebben overwogen om naar Bogota te gaan maar we zijn geen stadsmensen”, zegt Iván. “We hebben meer verstand van boeren.”
In Colombia, een land met 42 miljoen inwoners, raakten meer dan drie miljoen mensen ontheemd door de burgeroorlog die al meer dan veertig jaar aan de gang is. De ontheemden bevolken complete wijken in de arme buurten van Bogota.
Daarnaast vluchtten nog eens een half miljoen Colombianen naar buurlanden. De UNHCR schat dat er ongeveer 200.000 Colombiaanse vluchtelingen in Venezuela leven.
De vluchtelingen zeggen dat ze goed worden opgevangen in de Venezolaanse regio Apure, waar Gueasdualito ligt. Het grootste probleem voor de vluchtelingen, inclusief Román, Delcy and Iván, zijn de ‘papieren’. “Zonder geldige identiteitspapieren kunnen we niet verder Venezuela in of rondreizen, omdat we bij checkpoints gecontroleerd worden”, zegt Iván.
Volgens een rapport van het Venezolaanse UNHCR-kantoor vroegen tot eind 2006 7.754 mensen een vluchtelingenstatus aan. Die aanvraag werd slechts in 10 procent van de gevallen ingewilligd. In Apure kregen slechts twintig van de ruim 2.800 aanvragers een vluchtelingenidentiteitskaart.
Ondanks het gebrek aan de juiste papieren, krijgen de vluchtelingen wel hulp van de overheid, zegt Euclides Martínez van Caritas, een katholieke ontwikkelingsorganisatie die opereert in de regio. “Dat is belangrijk, want er zijn kleine dorpen met veertig tot honderd inwoners, waar een derde van de inwoners Colombiaanse vluchtelingen zijn.”
Martínez zegt dat bureaucratische hindernissen de erkenning van de vluchtelingen in de weg staat. “Daarnaast kan het ook zo zijn dat de regering geen verwachtingen wil wekken om te voorkomen dat er nog veel meer vluchtelingen uit Colombia aankloppen.”
*De namen van geïnterviewden werden op hun verzoek veranderd