Goedopgeleide leerkrachten verlaten Zambia

Chisenga is wiskundelerares met tien jaar ervaring. Kort geleden haalde ze een volledige graad. Ze wil het liefst in het buitenland gaan werken, omdat ze daar meer betaald krijgt.

Gemiddeld verdient een gekwalificeerde onderwijzer 285 euro per maand. Daar komt nog 100 euro bij voor huisvesting en andere kosten. Dit is volgens de onderwijzers te weinig om een klein gezin van te onderhouden, gezien de hoge inflatie en hoge kosten van het levensonderhoud in het algemeen, vooral in Lusaka en de provincie Copperbelt.

Een paar jaar geleden werkte Chisenga al tijdelijk in het buitenland, nadat ze zeven jaar had lesgegeven in Ndola, de op één na grootste stad van Zambia. “Mijn salaris was te laag, dus ging ik naar Botswana. Daar heb ik een jaar gewerkt, maar het contract kon niet verlengd worden.” Chisenga zegt dat ze in Botswana ruim 1000 euro per maand verdiende.

Exacte vakken

Onderwijzers die exacte vakken geven, vertrekken het vaakst naar het buitenland, op zoek naar een hoger salaris. Ze zijn moeilijk te vervangen door de school die ze verlaten. Het kost de Zambiaanse overheid veel moeite om voldoende docenten te vinden voor de meer dan 250.000 leerlingen op middelbare scholen. Gemiddeld is er één docent per zestig leerlingen beschikbaar.

Patrick Nyambe is hoofdonderwijzer aan de South End School in Lusaka, een school met bijna zeshonderd leerlingen. Nyambe zegt dat zijn school minimaal vijf natuurkunde- en vijf wiskundeleraren nodig heeft. Momenteel zijn er voor beide vakken slechts twee docenten.

Onlangs kwam een verhaal in de Zambiaanse media over een onderwijzer op het platteland die lesgaf op de basisschool, terwijl hij zelf nauwelijks meer dan basisonderwijs had genoten.

Aids

Het tekort aan onderwijzers wordt niet alleen veroorzaakt door de ambitie van de beter opgeleide docenten om in het buitenland te werken. Uit een rapport van de Nationale Aidsraad blijkt dat 40 procent van de Zambiaanse onderwijzers besmet is met het hiv-virus dat aids veroorzaakt. Jaarlijks overlijden er duizend onderwijzers aan aids.

Alleen het opleiden van nieuwe docenten is niet voldoende, zegt Miriam Chinyama, directeur van de Zambiaanse Onderwijscoalitie. De overheid moet de arbeidsomstandigheden voor de onderwijzers snel verbeteren, zegt zij. “We moeten er alles aan doen om de weinige mensen die we hebben, hier te houden.” Het gaat niet alleen om de hoogte van het salaris, zegt ze. “Onderwijzers raken ook gedemotiveerd door gebrek aan onderwijsmateriaal.”
 
Er zijn volgens haar genoeg manier om mensen gemotiveerd te houden. “De regering heeft bijvoorbeeld een programma opgezet om zonnepanelen te leveren aan onderwijzers op het platteland, zodat ze elektriciteit hebben. Dat zijn kleine, maar belangrijke dingen die vaker moeten gebeuren.”