Helft ontwikkelingskredieten gaat naar Westerse bedrijven

Dat is de conclusie van een rapport dat het Europese Netwerk Schuld en Ontwikkeling (Eurodad) gisteren presenteerde. Regeringen en internationale instellingen willen steeds vaker helpen door in bedrijven te investeren. Het rapport onderzoekt of dat er daadwerkelijk voor zorgt dat bedrijven in arme landen, die moeilijk krediet kunnen krijgen, toch kunnen investeren, en of dat tot positieve ontwikkeling leidt.

Niet dus, is de conclusie. Het grootste deel van de recente ontwikkelingsinvesteringen kwam terecht in bedrijven uit rijke landen, vaak gevestigd in belastingparadijzen. De helft van de totale investeringen vloeide direct naar de financiële sector.

Een derde

Externe investeringen in de private sector, zoals het officieel heet, bedroegen in 2010 meer dan 40 miljard dollar (32 miljard euro). In 2015 moet dat 100 miljard dollar (80 miljard euro) zijn, bijna een derde van de totale ontwikkelingshulp. Eurodad heeft van alle investeringen tussen 2006 en 2010 een bedrag van 30 miljard dollar (24 miljard euro) onder de loep genomen. Ze zijn gedaan door het Internationale Financieringsbedrijf van de Wereldbank (IFC), de Europese Investeringsbank en de nationale ontwikkelingsbanken van Denemarken, België, Noorwegen, Spanje en Zweden.

Dit soort leningen bestaat al decennia, maar sinds de jaren negentig en vooral sinds de crisis worden ze populairder. “Nu er op budgetten wordt gekort, kijken regeringen naar de private sector om de gaten te vullen”, zegt Jeroen Kwakkenbos van Eurodad en auteur van het rapport. “Wij wilden weten: hoe werken de ontwikkelingsbanken en wat gebeurt daar precies?”

Slechts een vierde van alle gesteunde bedrijven blijkt gevestigd in lage-inkomenslanden. De helft is gevestigd in een land dat tot de OESO behoort, de club van rijke landen. 40 procent van de bedrijven op de ontvangerslijst is zelfs een grote beursgenoteerde onderneming.

Het onderzoek toont ook aan dat de helft van de investeringen direct aan de financiële sector werd gedaan, dat wil zeggen banken, hedgefunds en vermogensbeheerders.

Klein en middelgroot

“Ontwikkelingsbanken zeggen dat ze daartoe verplicht zijn omdat ze zelf niet overal lokale afdelingen hebben en dus in ontwikkelingslanden geen kleine en middelgrote ondernemingen kunnen bereiken”, zegt Kwakkenbos. Volgens hem maakt dat het onmogelijk te weten of zij nu wel de hulp krijgen die voor hen is bestemd.

“Zelfs in Europa is het moeilijk voor banken om kleine en middelgrote ondernemingen te financieren. Daarbij komt nog dat ze de informatie over de bestemming van het geld niet openbaar hoeven te maken en geen enkele evaluatie doen van het effect op de ontwikkeling. Er gaat veel geld in om, maar we weten niet waar het terecht komt en of het effectief wordt gebruikt.”

Het rapport laat ook zien dat de ontwikkelingsbanken zwaar investeren in bedrijven die in belastingparadijzen gevestigd zijn. Een kwart van alle investeringen van de Europese Ontwikkelingsbank ging naar bedrijven die zijn gevestigd in een land met een vorm van bankgeheim.

“Ontwikkelingsbanken zeggen dat ze dit doen omdat het de beste manier is om kapitaal aan te trekken”, zegt Kwakkenbos. “De meeste mensen bij dit soort instellingen komen ook uit de banksector, niet uit de ontwikkelingssector. Ze hebben een heel financiëngericht perspectief op de zaken.”

Of dat de armste landen uit schuld en armoede kan krijgen, is de vraag. “Wat zijn de ontwikkelingsprioriteiten voor deze bedrijven? Hoe houden ze rekening met de prioriteiten van een land als ze niet met regeringen werken? En,” vraagt Kwakkenbos zich bovendien af, “hoe verzoen je winsten en ontwikkelingsdoelen?”