Het fragiele onderhandelingsproces

Het takenpakket

Patricia Espinosa, de Mexicaanse minister van Buitenlandse Zaken en president van deze klimaatconferentie, heeft zondag 5 december twee documenten voorgelegd die het proces moeten vooruit helpen, teksten die betrekking hebben op de twee onderhandelingssporen. Het ene document gaat over de uitbreiding van het Kyotoprocol (KP), het andere gaat over het langetermijnproces van de Klimaatconventie. Om knopen door te hakken over de gevoelige thema’s, werden er vijf thematische werkgroepen gevormd die elk geleid worden door een tandem van een ontwikkelingsland en een industrieland. Tegen dinsdag avond wordt opnieuw een stand van zaken opgemaakt.

Europa voorlopig niet naar 30 procent emissiereductie

Op de EU persbriefing herhaalde minister Joke Schauvliege het Europese standpunt dat 30 procent inkrimping van emissies enkel in beeld komt als andere economische grootmachten vergelijkbare inspanningen doen. Als een tegemoetkoming aan de ontwikkelingslanden en in opvolging van de beloftes in het Kopenhagen Akkoord, zal de EU over de brug komen met 7,2 miljard euro voor de periode 2010-2012 herhaalde minister Schauvliege. Voor 2010 is er een toezegging van 2,35 miljard euro.
EU-klimaat commissaris Connie Hedegaard, bij wie de Kopenhagenkater nog vers in het geheugen zit, riep op om vaart te houden in de discussies over de teksten en wil Cancún niet met lege handen verlaten. Volgens haar is er vorige week wel degelijk vooruitgang geboekt. Ze kondigde alvast aan dat de EU op haar Lentetop een stappenplan voor het klimaatbeleid tegen 2050 zal voorstellen, waarin een verder engagement in het vooruitzicht zal worden gesteld.

De ontwikkelingslanden zijn vooral vragende partij om een tweede verbintenisperiode af te spreken voor het Kyotoprotocol, omdat dit de rijke landen die het ratificeerden, duidelijke verplichtingen oplegt. Europa stond in Kopenhagen weigerachtig tegenover die vraag. Een jaar later, op deze COP16, is dit bespreekbaar voor de EU, maar enkel als de grote uitstoters van broeikasgassen ook reducties krijgen opgelegd, zoals China en Brazilië. Probleem met het KP -spoor is dat de VS daar helemaal buiten staat, omdat die het KP niet ratificeerde. Europa slechts voor 14 procent van de emissies staat en de VS voor 20 procent.

De onderhandelingslogica

Sommige landen kijken echter vanuit een heel andere optiek naar het proces. Dat bleek uit het betoog van Pablo Solón, ambassadeur van Bolivia bij de VN en leider van de Boliviaanse delegatie. Hij reageerde bijzonder kritisch op de werktekst die de Mexicaanse minister Espinosa heeft voorgesteld. Volgens Solón is er op verschillende punten geen rekening gehouden met de stem van Bolivia en bij uitbreiding met het standpunt van de G77 en kan deze tekst dan ook geen “evenwichtig” voorstel worden genoemd. Solón bracht daarbij opnieuw een aantal inhoudelijke thema’s onder de aandacht: ‘In het vorige werkdocument stond het streefdoel om de temperatuursstijging te beperken tot 2°C en zelfs tot 1,5°C. Die 1,5°C is in de werktekst gesneuveld. Wij vroegen ook dat een volgend akkoord een clausule zou bevatten over mensenrechten, de rechten van inheemsen en van migranten. Ook dat is niet terug te vinden. Sommigen vragen waarom wij zo moeilijk doen aan de onderhandelingstafel. Voor ons gaat het om de 300 000 mensenlevens per jaar die de klimaatopwarming nu al kost. Tegen 2020 kan dat oplopen tot een miljoen mensen per jaar. Is dit moeilijk doen?’

Verder vreest Solón dat de besprekingen over de bossen (REDD, reductie van emissies uit ontbossing en bosdegradatie) zullen eindigen in een te commerciële visie op de bossen en dat het nieuwe mechanisme helemaal niet meer zal bijdragen tot de bescherming van de natuur en de biodiversiteit. Bolivië pleit voor een meer integrale visie op bossen en de klimaatfunctie ervan. Solón klonk sceptisch over het proces. ‘De stem van sommige landen weegt zwaarder dan die van andere, omwille van hun economische macht. Dat is geen evenwichtig overleg.’  Toch verzekerde de Boliviaanse onderhandelaar dat Bolivia noch de ALBA landen als geheel de onderhandelingen zullen verlaten, zoals sommigen vrezen. Solón: ‘Wij blijven ons inzetten voor een akkoord binnen het kader van de VN-Klimaatconventie.’

VS en China

‘De stem van sommige landen weegt zwaarder dan die van andere, omwille van hun economische macht. Dat is geen evenwichtig overleg.’

Todd Stern, onderhandelaar voor de VS, hield zich erg op de vlakte. ‘Ik weet helemaal niet of we nu dichter bij een akkoord zijn dan in Kopenhagen. De beloofde emissiereducties zijn nog te laag.’ Of de VS zelf blijft bij zijn toegezegde engagement van 17 procent reductie tegen 2020 ten opzichte van 2005 zoals in Kopenhagen beloofd, antwoordde Stern dat Obama zoekt naar wegen om dit te doen zonder de verhoopte klimaatwet. Hij bevestigde wel dat de VS hun beloften van financiering zullen nakomen en steun aan het REDD-mechanisme zullen geven.

De Chinese minister van staat en klimaatonderhandelaar Xie Zhenzua klonk heel wat overtuigder maar benadrukte dat China wil vasthouden aan het Kyotospoor. Concreet betekent dit dat rijke landen (Annex I landen) een nieuw en sterk engagement opnemen om hun emissies te reduceren, dat de grote groeiers “vergelijkbare inspanningen doen” en dit verankeren in de Klimaatconventie, en dat de ontwikkelingslanden vrijwillige acties kunnen voorstellen.
China wil zelf verregaande inspanningen leveren om zijn emissies te reduceren – 40 tot 45 procent in vergelijking met het niveau van 2005-  maar of het dit wil bevestigen in een bindend engagement, is nog een stap te ver. Net zoals de EU stellen ze: ‘We zoeken naar evenwichtige acties’. ‘In China leven nog 115 miljoen mensen in armoede en we moeten onze economie verbeteren om die armoede te verhelpen’, aldus de minister. Het huidige vijfjarenplan voorziet al heel wat maatregelen om de CO2 te beperken (investeringen in energie-efficientie, in hernieuwbare energie en energie-infrastructuur). Xie Zhenzua: ‘Om de groei van de uitstoot echt snel te kunnen ombuigen en tot een absolute daling te komen, is technologie nodig en daarvoor verwachten we steun van andere landen.’ 

Tergend traag

Vertrekkende van het Kopenhagen Akkoord hebben een groep van landen ook een vrijwillig engagement aangegeven voor emissiereducties. Die beloftes- hoe zwak ook en onvoldoende om de temperatuursstijging onder de 2°C te houden-  zijn evenwel niet verworven. Het Kopenhagen Akkoord is geen officiële verklaring die behoort tot het VN kader van de Klimaatconventie, omdat een aantal landen (Nicaragua, Venezuela, Cuba en Bolivia) zich van dit akkoord gedistantieerd hebben. Onderhandelaars en experts buigen hier het hoofd over hoe men de toegezegde emissiereducties dan toch echt bindend kan maken en in het raamwerk van de klimaatconventie kan inschrijven, om al het werk niet opnieuw te doen.

Of het verhoopte bindende akkoord er dan in Zuid-Afrika gaat komen, is nog helemaal niet zeker. Een nieuw rapport van het Amerikaanse Pew Center on Global Climate Change (“The evolution of multilateral regimes: implications for climate change” wijst op de complexiteit van multilaterale regimes. Elliot Diringer, van het Pew Center: ‘Een bindend akkoord is absoluut nodig, maar het is onmogelijk dat dit er zo snel komt omdat het zo complex is. Een nieuw akkoord is geen Big Bang. Bovendien bevinden de klimaatonderhandelingen zich in een heel fragiel stadium en er is een nieuw perspectief nodig.’
Volgens Diriger is de opdracht van de conferentie in Cancún nog eens een herbevestiging te krijgen dat iedereen een bindend akkoord wil, en vervolgens deelgebieden af te bakenen – de bouwstenen- waarbinnen men al kan beginnen werken: financiering, adaptatie, technologieoverdracht, transparantie. Door het grote geheel op te breken en positieve deelresultaten te verkrijgen, groeit opnieuw het vertrouwen in het proces en tussen de verschillende leden.’