Het spanningsveld tussen energie en democratie

Zo’n ombouw vergt visie en investeringen op de lange termijn. Het bouwen van een slim netwerk, van krachtcentrales of windmolenparken is niet op een paar dagen gefikst.

Het stelt daarom ook speciale eisen aan het beslissend vermogen van samenlevingen. Die moeten voldoende consensus zien te vinden om te kiezen voor deze of gene aanpak die onze toekomst op de langere termijn vorm zal geven.

Uit de reacties op de Japanse kernramp en uit de magistrale Panoramareportage (VRT) van Luc Pauwels is de voorbije weken gebleken dat België worstelt met die keuzes. In plaats van te kiezen voor de bouw van nieuwe gascentrales of massaal in te zetten op hernieuwbare energie, zijn we almaar meer stroom gaan invoeren. Dat vergt inderdaad minder beslissingen maar zo’n gedrag kan niet veralgemeend worden - niet alle landen kunnen meer gaan invoeren- en verplaatst het probleem gewoon. Het vergroot onze afhankelijkheid en dus ook onze kwetsbaarheid.

Zijn er trouwens afdoende verklaringen waarom België weliswaar in 2003 besliste tot een kernuitstap vanaf 2015, maar vervolgens naliet de nodige stappen te zetten om die beslissing waar te maken? Ongetwijfeld speelt hier het gewicht van belangengroepen – Electrabel om er maar een te noemen – die over de nodige contacten beschikken in ons land.

Maar wat België even goed parten speelt is de constante verkiezingskoorts waaraan de politici zijn blootgesteld. Zijn er geen federale verkiezingen dan naderen al snel de gemeenteraadsverkiezingen of liggen de regionale, dan wel de Europese in het verschiet. Dat verhoogt voor de politici de gerichtheid op de korte termijn terwijl energie-investeringen typisch lange termijninvesteringen zijn. Zou het kunnen dat onze politici in het spiegelpaleis van de Belgische politiek – met de eindeloze voorbij de spelletjes en andere speelse formats - vergeten om aan de toekomst te denken ?

Het bouwen van een slim netwerk, van krachtcentrales of windmolenparken is niet op een paar dagen gefikst.

Vorige maand nog kloeg Ecopower, een producent van groene stroom, in MO* dat het zo moeilijk is in ons land om een vergunning te krijgen om een windmolen te bouwen. Zodra er een vleermuis tegen de molen dreigt te vliegen, dreigt er al een neen. Het NIMBY-syndroom draait op volle toeren, en veel sneller dan de wieken van de windmolens. Er spelen natuurlijk altijd verschillende belangen maar een bestuur moet prioriteiten durven stellen.

Verkiezingen, civiele samenleving, checks and balances, het zijn democratische verworvenheden die we hoog in het vaandel dragen maar die vandaag het tempo van onze overgang naar een groenere economie afremmen. Probleem is alleen dat de biofysische klok van de klimaatverandering daar geen rekening mee houdt.

Op de lijst van landen met een daadkrachtig groen beleid staat het niet-democratische China bovenaan de lijst, niet enkel bij de VN maar ook bij een eerder Westerse club als het Internationaal Energieagentschap. Is dit toeval? De meedogenloosheid waarmee de regering daar megaprojecten tegen alles en iedereen in weet door te zetten, is genoegzaam bekend.

We willen hier geen pleidooi houden voor een dictatuur of een meedogenloze beleidsvoering, maar wel een oproep lanceren om ons te bezinnen over de fundamentele beslissingen die er vandaag moeten worden genomen en over de manier waarop we daar systematisch te weinig mee bezig zijn. Het zou al kunnen helpen als de Vlaamse en Belgische verkiezingen zouden samenvallen, zodat de politici toch een paar jaar hebben zonder verkiezingskoorts. Ja, dat kneust het eergevoel van de Vlaamse bestuurders. Maar kunnen we ons dergelijke ijdelheidjes nog permitteren in het licht van de grote uitdagingen?