Houtskoolkoorts maakt woestijn van Zuid-Congo

Tot de jaren negentig was Pool, een regio die ongeveer even groot is als België, goed voor 30 procent van de totale landbouwopbrengst van Congo. Maar de opeenvolgende burgeroorlogen die van 1998 tot 2003 woedden, hebben alles veranderd. Nu levert de regio vooral brandhout en houtskool aan Brazzaville, de nabijgelegen hoofdstad.

Snel geld

“Plattelandsbewoners verdienen liever snel geld met hout en houtskool dan twee jaar te wachten op een eerste oogst van maniok”, legt Virgile Safoula uit, een medewerker van de Congolese ontwikkelingsorganisatie EDIC in Brazzaville. Sommige houthakkers produceren driehonderd zakken houtskool per maand, en één van die zakken gaat in Brazzaville voor acht euro van de hand. “Met dat geld kopen de producenten dan maniok in Brazzaville”, legt Safoula uit.
Maar de bewoners van Pool zagen de takken af waarop zitten. “De ontbossing en bosbranden geven de erosie vrij spel en putten de bodem uit”, zegt Safoula. Dat kan dramatische gevolgen hebben. De voedselsituatie in de regio is al problematisch sinds de burgeroorlogen van begin deze eeuw. Volgens de overheid leed vorig jaar nog ruim 40 procent van de plaatselijke bevolking honger als gevolg van de vijandelijkheden tussen 1998 en 2003.

Lege voorraadschuur

De overblijvende bossen in de regio zijn steeds minder een voorraadschuur die kan worden aangesproken in barre tijden. “Paddenstoelen, rupsen en eetbare scheuten zijn bijna verdwenen uit de bossen”, zegt Prosper Mayembo, de directeur van de regionale milieuadministratie. En zelfs mango-, avocado- en andere fruitbomen in de regio gaan voor de bijl.
Langs de 75 kilometer lange weg van Kinkala, de hoofdstad van Pool, naar Brazzaville, liggen hoge stapels brandhout en zakken met houtskool. “Ik vrees dat Pool een woestijn wordt. Er wordt zonder ophouden hout gehakt”, zegt   Mayembo. “Er zal geen landbouw meer zijn en we zullen allemaal van honger omkomen.”
Volgens de Congolese overheid is er tussen 2007 en 2008 meer dan 6000 hectare bos verdwenen in Pool. De regering lijkt niet van plan krachtdadig op te treden. “De meeste mensen die geld verdienen met de handel in hout en houtskool, zijn voormalige strijders”, legt Mayembo uit. “We moeten absoluut vermijden dat het vuur weer aan de lont wordt gestoken. Er is diplomatie vereist.” Maar milieuorganisaties geloven dat de voorzichtige aanpak vooral te maken heeft met het smeergeld dat ambtenaren krijgen.
Plaatselijke organisaties als EDIC proberen de inwoners van Pool warm te maken voor herbebossing. Voor een deel kan dat gebeuren met opbrengstgewassen als palmbomen en jatropha, een struik die vruchten levert waaruit biodiesel kan worden gemaakt. Congo kan ook een beroep doen op geld dat de Wereldbank opzij heeft gezet voor landen die ontbossing tegengaan.