'Industrielanden zwakken beloftes over patentvrije medicijnen af'

De regels van de WHO laten landen die in humanitaire noodsituaties verkeren
toe om via zogenaamde dwanglicenties zelf medicijnen te produceren die in
andere landen gepatenteerd zijn. In Doha beloofden de rijke landen om geen
gerechtelijke procedures meer op te starten tegen buitenlandse bedrijven die
via dwanglicenties goedkope medicijnen maken. Ze erkenden ook dat het
probleem van de dwanglicenties geen oplossing biedt voor landen die niet de
middelen of de kennis hebben om generische geneesmiddelen aan te maken.

De WHO beloofde om tegen het eind van dit jaar een oplossing te vinden voor
dat probleem. Eén van de mogelijke oplossingen is een uitbreiding van
artikel 30 van het TRIPS-akkoord. Dat laat bedrijven toe om generische
geneesmiddelen te exporteren naar het buitenland, zij het enkel onder
voorwaarde dat de patenten om die geneesmiddelen niet gelden in het land dat
importeert. Het blok van Afrikaanse landen en ook een aantal
Latijns-Amerikaanse landen wil artikel 30 zo aanpassen dat ook landen die
zelf geen medicijnen kunnen produceren ervan kunnen genieten.

De Verenigde Staten en de Vereniging van de Britse Farmaceutische Industrie
stellen voor om enkel tijdelijk geldende uitzonderingen toe te staan op
artikel 30. Landen die zelf geen generische geneesmiddelen kunnen maken,
zouden één jaar de toelating krijgen om generische geneesmiddelen te
produceren. Daarvoor zouden ze echter wel eerste een handelsdispuut moeten
opstarten.

Veel te ingewikkeld en omslachtig, stelt Ellen t’Hoen van Artsen zonder
Grenzen. Zo’n verklaring van afstand zou elk jaar vernieuwd moeten worden
en dat werkt ontradend. Op die manier gaat een unieke gelegenheid voorbij om
een permanente oplossing te vinden.

Een andere mogelijke oplossing is een herziening van artikel 31, dat het
gebruik van patenten toestaat zonder de toestemming van de patenthouders. De
Europese Unie verkiest die piste en doet naar eigen zeggen een voorstel om
in artikel 31 welomschreven uitzonderingen op te nemen. Maar volgens Oxfam
International is het Europese voorstel te beperkt - zo zouden de
uitzonderingen op de patentregels enkel van toepassing zijn op de Minst
Ontwikkelde Landen en de lage inkomenslanden. Het feit dat de Commissie
zo’n amendement in overweging neemt is een grote stap voorwaarts, maar in de
genadeloze wereld van handelsregels en disputen heeft deze optie weinig kans
om arme mensen toegang te geven tot de vitale nieuwe medicijnen die ze nodig
hebben, aldus Oxfam. De Europese Commissie heeft een positieve rol
gespeeld maar laat zich nu uit koersblazen door de industriële lobby.