Je creëert allianties en je wint Fracties bepalen de politiek van het Europese Parlement.

Als voorzitter van de Europese Volkspartij (EVP) speelt Wilfried Martens een hoofdrol op het Europese toneel. Samen met de Europese Democraten (ED) vormt zijn partij immers de grootste fractie in het Europees parlement, goed voor 268 parlementsleden. Martens’ effectieve macht als partijvoorzitter werd duidelijk toen hij op 1 mei van zijn partij de opdracht kreeg om op zoek te gaan naar een voorzitter voor de Europese Commissie. ‘Eén van de vice-presidenten van de EVP zei tegen mij: “Wilfried, you’re again in the driving seat.” Ik kreeg de opdracht om een kandidaat te zoeken. Het is logisch dat de Commissievoorzitter uit onze politieke familie komt, want in de ontwerpgrondwet van de Europese Unie staat dat rekening gehouden moet worden met de Europese Verkiezingen. En met 37 procent van de verkozenen zijn wij veruit de grootste fractie in het Europees Parlement’, zegt Martens.
De grootste zijn biedt voordelen, maar de EVP-ED krijgt ook heel wat kritiek. Hoeveel eenheid bestaat er in een fractie waarin CD&V-verkozenen naast de Britse Conservatieven en de Forza Italia van de Italiaanse premier Berlusconi zetelen? Martens: ‘Met de Britse Conservatieven, die geen lid zijn van de EVP, is er nog onenigheid over de Europese Grondwet. Maar eens die geratificeerd is, verdwijnt ook dat probleem. Van de 268 parlementsleden in onze fractie zijn er 228 lid van de EVP. Die verdedigen allemaal ons gemeenschappelijk actieprogramma, opgesteld naar aanleiding van de Europese verkiezingen.
Ook Berlusconi heeft daar geen enkel probleem mee.’ Het EVP-programma is op een congres in Brussel goedgekeurd door 800 afgevaardigden van de 65 lidpartijen. Ze dienden 300 amendementen in, een vijftigtal zijn uiteindelijk in de tekst opgenomen. Martens: ‘Dat is gebeurd bij meerderheidsstemming. Bepaalde partijen, zoals de Zweedse, waren niet gelukkig, omdat hun amendementen niet zijn aanvaard. Maar ze hebben zich moeten schikken naar de meerderheidsbeslissing. Dat maakt de essentie uit van een democratische partij.’

Eerste échte Europese partij

De Belgisch-Italiaanse Monica Frassoni is co-fractieleidster van de Groenen en de Vrije Europese Alliantie, een fractie met 42 Europarlementsleden. ‘Hoewel we een kleine fractie zijn, kunnen we toch wegen op de beslissingen. Je creëert allianties en je wint. We zijn niet geïnteresseerd in een politiek van toekijken. Wat heb je eraan als je weet dat je gelijk hebt maar ondertussen verliest? Je kunt anderen overtuigen door twee keer zo competent en geloofwaardig te zijn, maar je moet zelf ook compromissen kunnen aanvaarden.’ Die aanpak werpt blijkbaar vruchten af. Frassoni: ‘Neem nu het dossier over genetisch gemanipuleerde gewassen. Een paar jaar geleden waren enkel de groenen daarmee bezig, dat is nu niet meer het geval.’
Net als de EVP hebben ook De Groenen, in februari 2004 in Rome als Europese partij opgericht, een eigen partijprogramma. Frassoni: ‘Ons programma, dat opgesteld is naar aanleiding van de Europese verkiezingen, wordt door onze 32 lidorganisaties gedragen. Uniek is bovendien -en hierin verschillen De Groenen van de andere Europese partijen- dat in alle lidstaten van de Europese Unie rond dit programma een gezamenlijke campagne is gevoerd, met dezelfde slogans in heel Europa.’ De Groenen noemen zichzelf dan ook graag de ‘eerste échte Europese partij.’
Frassoni: ‘Nog een verschil met de andere partijen is dat wij proberen om de nationale dimensie te overstijgen. We lanceren bijvoorbeeld het idee om onder alle groene leden een referendum over de Europese Grondwet te organiseren, om op die manier de positie van De Groenen te bepalen. Wij hebben de ambitie om de meerderheid van de groenen in Europa te vertegenwoordigen, onafhankelijk van hun nationaliteit.’
Lobbyisten
Dat nationale belangen nog steeds een grote rol spelen in het Europees Parlement blijkt ondermeer uit de resultaten van stemmingen in plenaire sessies. Hoe groot de liefde ook mag zijn, parlementsleden binnen fracties stemmen nooit 100 procent unaniem. Martens: ‘In de EVP-ED fractie varieert het aantal eensgezinde stemmen tussen zeventig en tachtig procent. Niet alleen nationale belangen spelen hierin een rol.
Lobbyisten -parlementsleden die stemmen onder invloed van allerhande lobby’s zoals bijvoorbeeld de farmaceutische of de tabakslobby- houden zich niet altijd aan de stemafspraken. Dat zat mij soms hoog.’ In de fractie van De Groenen en de Vrije Europese Alliantie laat gemiddeld 85 tot 90 procent van de parlementariërs hetzelfde lichtje branden. Frassoni: ‘Er is wel eens verdeeldheid. Het gaat dan meestal om ethische kwesties, bijvoorbeeld de vraag of onderzoek op menselijke embryo’s mag of niet. Ook over een aantal niet-ethische thema’s, zoals de Europese Grondwet, zijn we het niet altijd eens.’

Kafka

Het nieuwe Europees Parlement is verkozen door 150 miljoen Europese kiezers. Dat klinkt indrukwekkend, maar in feite daagde gemiddeld slechts 45 procent van de stemgerechtigden op. Een kwart eeuw geleden, toen de zetels in het Europese halfrond voor de eerste keer werden verdeeld, ging het nog om 63 procent. Ook in de 10 nieuwe EU-lidstaten, die naar aanleiding van de Europese uitbreiding nochtans flink wat Europese PR op hun bord hebben gekregen, lagen de deelnamepercentages schrijnend laag. In Polen daagde amper 21 procent van de stemgerechtigden op, in Slowakije amper 17.
Martens: ‘Dat is een ramp, we moeten daar echt iets aan doen. Tegelijk moet je dat cijfer ook weer niet onderschatten: in Amerika neemt ook maar 40 procent van de kiezers deel aan de presidentsverkiezingen, terwijl het gaat om het belangrijkste politieke ambt in de wereld. Maar goed, het Europees Parlement moet opnieuw geloofwaardig en doorzichtig worden. Wat is de Europese Unie in de ogen van de publieke opinie geworden? Schandalen en bureaucratie. Het is allemaal veel te moeilijk en ingewikkeld. In zekere zin is het ook een Kafkaiaanse wereld. Zelf heb ik twee jaar nodig gehad om in het Europees Parlement mijn weg te vinden.’ Martens verwacht in dat opzicht heil van de nieuwe Europese Grondwet. ‘Ik hoop dat die een besluitvorming gaat opleveren waardoor het parlement veel zichtbaarder zal worden.