Kleine sigarettenproducenten steeds groter gevaar voor volksgezondheid

R.J. Reynolds, de op één na grootste sigarettenproducent in de VS, boekte vorig jaar een verlies van 3,4 miljard dollar. Dat slechte resultaat is voor een deel toe te schrijven aan de toenemende verbanning van rokers uit alle publieke plaatsen in de VS, maar ook aan een regeling uit 1998 die de ‘Big Four’ uit de sector (Philip Morris, Lorillard, Brown & Williamson en R.J. Reynolds) samen met enkele tientallen kleinere producenten verplicht elk jaar ongeveer acht miljard dollar aan de overheid over te maken als vergoeding van de kosten die de behandeling van door tabak veroorzaakte ziekten meebrengt. In ruil daarvoor hebben de Amerikaanse deelstaten ervan afgezien klacht in te dienen tegen de grote tabaksfirma’s om die kosten langs gerechtelijke weg te doen vergoeden.

Honderden andere kleine sigarettenproducenten nemen niet deel aan die regeling. Ze zijn nog altijd wettelijk verplicht een deel van hun winst opzij te zetten om eventuele schadevergoedingen te kunnen betalen die hun langs gerechtelijke weg zouden kunnen worden opgelegd. Maar omdat de omvang van die waarborgen gebaseerd was op nationale verkoopsprognoses, hebben bedrijven die slechts in één of twee deelstaten actief zijn, intussen een groot deel van die opgespaarde bedragen weer terug gekregen. Dat stelt hen in staat veel goedkopere sigaretten aan te bieden - soms maar half zo duur als de bekende merken.

19 Amerikaanse deelstaten hebben intussen wetten gestemd om het achterpoortje in de schadevergoedingsregeling waarvan kleine bedrijven profiteren, te sluiten. De organisaties die de VS rookvrij willen maken, vinden dat de overige deelstaten moeten volgen. Daardoor zouden alle kleine producten hun prijzen moeten optrekken, en dat schrikt in elk geval sommige rokers af. Misschien zou ook het aantal producenten weer afnemen. Dat zou het toezicht op hun verkoopspraktijken vergemakkelijken. Met vier bedrijven die 98 procent van de markt controleren, was de controle veel eenvoudiger, zegt Eric Lindblom van de Campaign for Tobacco-Free Kids. Door de proliferatie van kleine bedrijven zien we weer praktijken opduiken als het uitdelen van gratis sigaretten in de buurt van scholen.

De kleine producenten werpen op dat ze over kop zullen gaan als ze gedwongen worden in de regeling te stappen die op maat van de grote tabaksproducenten is gesneden. Sommige bedrijven argumenteren ook dat ze er nooit een geheim van hebben gemaakt dat roken schadelijk is voor de gezondheid,in tegenstelling met de grote tabaksbedrijven. Een producent uit North Carolina heet bijvoorbeeld Poison Inc. (‘nv Vergif’) en verkoopt sigaretten van het merk Grim Reaper (‘de man met de zeis’).

Maar de jacht op de kleine producenten in ingezet. De National Association of Attorneys General schat dat de Amerikaanse deelstaten 600 miljoen dollar zijn misgelopen door de terugbetalingen die kleine sigarettenproducenten hebben gekregen. Ook Big Tobacco zal het nog harder te verduren krijgen. Voetje voor voetje komt een groot proces tegen de tabaksindustrie dichterbij rond een gemeenschappelijke vordering van 289 miljard dollar. De zogenaamde class action suit werd al ingeleid onder president Bill Clinton. Maandag wees een federale rechter een verzoek van de tabaksindustrie van de hand om de klachten ongegrond te verklaren. Het proces moet uitmaken of de sigarettenproducenten bewust gelogen hebben over de gezondheidseffecten van het roken en kan leiden tot strengere beperkingen op de reclame voor tabaksproducten.