Kroatië ruziet over Oostenrijkse bezittingen

De Kroatische regering wil af van de ‘last van het verleden’ verklaarde de conservatieve premier Ivo Sanader onlangs tegenover de media. We moeten recht te doen aan voormalige inwoners van Kroatië die alles zijn kwijtgeraakt en naar het buitenland moesten vertrekken. De premier ontkende dat de teruggave onderdeel van een ‘ruilhandel’ met Oostenrijk is. Oostenrijk, dat de komende zes maanden de Europese Unie voorzit, steunt het Kroatische plan om lid te worden van de EU. Dat lidmaatschap zal naar verwachting over een paar jaar een feit zijn.

De Kroatische minister van Justitie, Vesna Skare Ozbolt, zei dat de afspraak met Oostenrijk betrekking heeft op de claims van zo’n 60.000 Duitsers die tijdens de oorlog in Kroatië woonden. Na de Tweede Wereldoorlog vluchtten zij naar Oostenrijk en kregen de Oostenrijkse nationaliteit.

Tot nu toe hebben 444 Oostenrijkers officieel compensatie of teruggave van bezittingen geëist. Het gaat in totaal om een bedrag van 127 tot 300 miljoen euro, dat over een periode van twintig jaar betaald moet worden. Dat is 0,04 procent van het jaarlijkse Kroatische budget, daar kan niemand bezwaar tegen hebben, meent Sanader.

De kwestie draait echter niet alleen om geld. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Kroatië bestuurd door het met de nazi’s collaborerende Ustashi-regime van de zogenoemde ‘Onafhankelijke Staat van Kroatië’ (NDH), dat duizenden joden, Serviërs en zigeuners naar concentratiekampen liet deporteren.

Na de oorlog werden duizenden inwoners van Duitse afkomst door de communisten gedwongen te vluchten naar Oostenrijk. Ze konden hun bezittingen, die naar de staat gingen, niet meer opeisen. Dat veranderde nadat Kroatië in 1991 onafhankelijk werd. De eerste onafhankelijke president van Kroatië, Franjo Tudjman, zei destijds dat het soevereine Kroatië voort wilde bouwen op het erfgoed van de NDH. Een uitspraak die woede veroorzaakte onder antifascisten in zowel binnen als buitenland. Maar Tudjman ging nog verder, hij introduceerde ook symbolen en taal van de Ustashi’s.

De houding ten opzichte van Ustashi-regime verdeelt de Kroaten nog steeds. Veel van hen willen niets te maken hebben met de nazistische NDH. Een van hen is de Kroatische president Stjepan Mesic, die tegen compensatie van de Oostenrijkers van Duitse afkomst is. In een zeldzame tv-toespraak zei hij het grondwettelijk recht te hebben te interveniëren in de kwestie.

Mesic en Sanader staan elk aan een andere kant van het politieke spectrum. Mesic komt uit een antifascistische familie, terwijl Sanader gerekend kan worden tot de nationalistische Kroatische Democratische Unie (HDZ) van oud-president Tudjman.

Sommige coalitiegenoten van Sanader zijn echter ook niet gelukkig met de plannen. Parlementslid Tonci Tadic van de Kroatische Partij van Rechts (HSP) wees in een lokale krant op de kennelijke willekeur bij het besluit. Ook uit andere landen dan Oostenrijk komen claims, zei hij, maar die zijn nooit gehonoreerd.

Kroatische functionarissen verklaarden tegenover de pers dat die compensatieverzoeken onder meer afkomstig waren uit Italië, de Verenigde Staten, Slovenië en Duitsland. (JS/PD)