Kruitvat Westelijke Sahara Zonder referendum is het oorlog

De status van de Westelijke Sahara is al dertig jaar een slepend twistpunt. Het voorbije decennium kwam het niet meer tot geweld maar in april 2005 kan de vlam terug in de pan slaan. Sinds 1975, toen kolonisator Spanje zich uit het gebied terugtrok, wordt de Westelijke Sahara bezet door Marokko. Dat leidde tot een oorlog tussen Marokko en het Polisariofront, dat van de Westelijke Sahara een onafhankelijke staat wil maken.
Een VN-verdrag maakte in 1991 een einde aan het geweld, maar bracht geen definitieve oplossing voor het conflict. Momenteel leven zowat 100.000 Sahrawi’s, oorspronkelijke inwoners van de Westelijke Sahara, verspreid over de wereld. Naar schatting 200.000 Sahrawi’s wonen in het door Marokko bezette gebied en evenveel verblijven in Algerijnse vluchtelingenkampen. Waarnemers zijn het erover eens dat enkel een referendum, waarin de inwoners zich kunnen uitspreken over de eventuele onafhankelijkheid van de Westelijke Sahara, een duurzame oplossing kan brengen.
Maar tot nu toe heeft Rabat dat referendum altijd tegengehouden. ‘Politiek gezien heeft het dossier voor de Sahrawi’s er nog nooit zo goed uitgezien als vandaag’, zegt Hilt Teuwen, projectverantwoordelijke Maghreb van Oxfam Solidariteit, die in november 2004 de vluchtelingenkampen van Sahrawi’s in Algerije voor de zoveelste keer bezocht. ‘In het voorbije jaar is er op diplomatiek vlak enorm veel gebeurd.
De Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki heeft de Democratische Arabische Republiek Sahrawi (DARS) officieel erkend, de republiek is vice-president van de Afrikaanse Unie geworden en verschillende landen in Midden- en Zuid-Amerika hebben economische banden aangeknoopt met de Westelijke Sahara en er ontwikkelingsprogramma’s opgezet. Verder hebben de VS een handelsovereenkomst met Marokko afgesloten, die enkel slaat op producten uit Marokko zelf, niet op producten uit de Westelijke Sahara. De VS beschouwen dat als een nog te dekoloniseren gebied.’
Ook binnen Marokko zelf begint het politieke klimaat volgens Teuwen langzaamaan te veranderen. ‘In 2004 is een nieuwe politieke partij opgericht die in haar partijprogramma schrijft dat de oplossing voor het conflict ligt in het respecteren van het recht op zelfbeschikking. Dat was vroeger ondenkbaar. En onlangs heeft Driss Basri, die onder de vorige Marokkaanse koning Hassan II minister van Buitenlandse Zaken was, zich in een interview uitgesproken voor het referendum.’
In oktober 2004 heeft de VN-Veiligheidsraad in resolutie 1570 nog eens het zelfbeschikkingsrecht van de inwoners van de Westelijke Sahara onderstreept. Het mandaat van de VN-Missie voor de Organisatie van een Referendum over de Westelijke Sahara (MINURSO) werd verlengd tot 20 april 2005. Teuwen: ‘Als tegen dan nog altijd geen duidelijke voorbereidingen voor een referendum zijn getroffen, zullen de Sahrawi’s zich afvragen of ze niet beter opnieuw de wapens opnemen. Als het niet tot een referendum komt, zal er sowieso opnieuw oorlog uitbreken.’
Intussen is de humanitaire situatie in de kampen volgens Teuwen onrustwekkend. ‘Verschillende instellingen, zoals het Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen van de VN en het Human Aid Office van de Europese Commissie, hebben de voorbije jaren hun financiële steun aan de Westelijke Sahara flink teruggeschroefd. Sommige landen, zoals Duitsland, hebben hun bilaterale steun volledig stopgezet. Met alle gevolgen van dien. Kinderen in de kampen hebben een groei- en schoolachterstand van 2,5 jaar en bijna één vrouw op drie heeft bloedarmoede. Dertig jaar in de zandbak zitten, dat begint aan de mensen te vreten.’