Libië schendt routinematig rechten vluchtelingen (HRW-rapport)

Migranten, asielzoekers en vluchtelingen worden door Libië routinematig slachtoffer gemaakt van ernstige mensenrechtenschendingen, waaronder afranselingen, willekeurige arrestaties, gedwongen terugkeer en in sommige gevallen zelfs foltering. Dat zegt een nieuw rapport van Human Rights Watch. HRW beschrijft ook dat zowel de Europese Unie als Italië in hun pogingen om de toestroom aan mensen zonder papieren te stoppen regelmatig terugstuurden naar Libië.

“We vonden een groot, groot probleem”, zegt Sarah Leah Whitson, hoofd van de HRW-divisie voor het Midden-Oosten en Noord-Afrika.

De mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) ondervroeg in april en mei 2005 in zowel Libië als Italië 56 migranten, en daarnaast functionarissen van de overhead en de Verenigde Naties. Het rapport – het derde in een reeks over Libië – besluit dat de Libische overheid tussen 2003 en 2005 mensen zonder papieren willekeurig arresteerde, hen mishandelde terwijl ze opgesloten zaten en hen onder dwang terugstuurde naar hun land van herkomst. In die periode werden volgens officiële cijfers Libische overheid zo’n 145.000 buitenlanders gerepatrieerd.

Volgens overheidsstatistieken verbleven er in 2005 maar liefst 1,2 miljoen buitenlanders zonder papieren in Libië. De overheid schat dat jaarlijks tussen de 75.000 en 100.000 buitenlanders legaal en illegaal het land binnenkomen. Het afgelopen decennium kwamen honderdduizenden uit zwart Afrika naar Libië. Vele hebben economische motieven, maar naarmate er meer conflicten uitbreken in zwart Afrika, slaan ook meer en meer mensen op de vlucht voor vervolging en oorlog.

EU en Italië

De EU werkt samen met Libië om deze mensen te beletten Europa te bereiken in plaats van hen de bescherming te geven die ze nodig hebben”, zegt Bill Frelick, directeur vluchtelingenbeleid bij HRW.

Het probleem is vooral acuut geweest in Italië, dat de grootste instroom van vluchtelingen uit Libië krijgt. Volgens HRW deporteerde Italië in 2004 en 2005 bijna 3000 mensen terug naar Libië en schond haar verplichtingen voor de mensenrechten en asielverlening.

Iemand die uitgewezen wordt heeft recht op toegang tot de VN-Vluchtelingenorganisatie, rechtsbijstand, competente vertalers en een rechter die het uitwijzingsbevel bevestigt, maar vele van de mensen die vanuit Lampedusa werden uitgewezen kregen dat niet. In sommige gevallen werden die mensen door Libië vervolgens teruggestuurd naar hun land van herkomst waar ze vervolging riskeerden.

Dood en seksueel geweld

Het allereerste probleem is dat Libië momenteel geen asielwetgeving heeft en de internationale Conventie voor de Vluchtelingen uit 1951 niet ondertekende. “De Libische overheid zegt dat ze geen mensen deporteert. Maar zonder een asielwet of procedure kan niemand een klacht indienen”, zegt Frelick.

De migranten die HRW interviewde, getuigden over fysiek geweld bij de arrestatie en misbruik en slechte omstandigheden in de detentiecentra. De meeste buitenlanders die Libië binnenkomen vanuit het zuidoosten, vanuit Tsjaad of Soedan, en vervolgens worden opgepakt, komen terecht in het Kufra detentiecentrum. Buitenlanders die vervolgens in Italië terechtkwamen getuigen hoe bewakers de mensen geregeld slaan. Een van de getuigenissen vertelt hoe een vluchteling uit Eritrea herhaaldelijk werd geslagen met elektriciteitsdraden en met een zweep.

In drie gevallen vertelden getuigen HRW dat fysiek geweld de dood veroorzaakte van een vluchteling. Drie getuigen zeiden dat veiligheidsfunctionarissen tegenover opgesloten vrouwelijke vluchtelingen dreigden met seksueel geweld. HRW kreeg ook te horen dat mensen zonder papieren geen toegang krijgen tot een advocaat en alleen karige informatie over mogelijke deportatie. Veel buitenlanders weten niets over hun rechten of over manieren om asiel aan te vragen.

Volgens het rapport zeggen Libische overheidsfunctionarissen dat asiel niet nodig is omdat geen enkele van de buitenlanders in Libië bescherming nodig hebben. Andere zeggen dat als Libië asiel zou verlenen, buitenlanders “als een sprinkhanenplaag” zouden komen.

Lampedusa

HRW kreeg geen toegang tot een van de grootste detentiecentra, op het Italiaanse eiland Lampedusa, maar ooggetuigen beschreven vergelijkbare onhygiënische toestanden en misbruik door de bewakers. Sinds dit haar laat de Italiaanse overheid wel internationale organisaties toe in het centrum, en de nieuwe regering van Romano Prodi heeft toegezegd niet langer massa-uitwijzingen te verrichten naar landen die de Vluchtelingenconventie niet hebben ondertekend, zoals Libië.