Maatschappelijke organisaties relativeren invloed

De uitkomst van de informele ‘opiniepeiling’ die zaterdag werd gehouden, was niet verrassend. Afgevaardigden uit Europa en Noord-Amerika zeiden veel vaker ‘ja’ op de vraag of politici naar hen luisterden, dan afgevaardigden uit Azië, Afrika en het Midden-Oosten. Latijns-Amerika bevond zich ergens daar tussenin.

Waar laten politici zich dan wel door beïnvloeden? Door grote bedrijven, machtige landen en de media, was het eveneens niet verrassende antwoord. De logische vervolgvraag was hoe er dan voor gezorgd kan worden dat politici wel luisteren. “We kunnen klagen dat politici zich meer laten beïnvloeden door grote bedrijven dan door het maatschappelijk middenveld, maar waarom doen ze dat?”, zei Guy Ryder, algemeen secretaris van de International Confederation of Free Trade Unions (ICFTU). “Wij denken dat we de juiste ideeën en standpunten hebben, maar dat alleen is niet genoeg om gehoord te worden. We moeten een positie verwerven als legitieme gesprekspartner.”

Dat kan op verschillende manieren bereikt worden, zei Ryder. In Frankrijk wisten vakbonden en het maatschappelijk middenveld onlangs nieuwe arbeidswetgeving die de rechten van jonge werknemers zou aantasten, te blokkeren. “Vakbonden kunnen meer bereiken als ze samenwerken met het maatschappelijk middenveld”, zei hij. “Het vormen van dergelijke allianties zou een belangrijk onderdeel van het vakbondswerk moeten worden. De politiek luistert als we samenwerken en als we daadwerkelijk een verschil maken.”

Abiola Tilley-Gyado van Plan International in Nigeria zei dat politici wel luisteren, “maar het zijn meestal degenen die nog niet aan de macht zijn.” De oppositie behoort in zekere zin ook tot het maatschappelijk middenveld, zei ze, “omdat die nog niet in de uitvoerende macht vertegenwoordigd is.”

Het maatschappelijk middenveld heeft zijn eigen kracht en politici zouden zich daar meer bewust van moeten zijn, zei ze. “We moeten erkennen dat maatschappelijk organisaties de hoeders van het sociaal kapitaal zijn waar politieke leiders op bouwen. De macht die we hebben, moeten we ook benutten, ook al hebben we geen politieke macht.”

Maar het maatschappelijk middenveld moet er eerst zelf voor zorgen dat het recht van spreken heeft, zei ze. En daarvoor is het nodig een zelfkritische houding en plaatsbepaling noodzakelijk. ‘Het’ middenveld is erg verdeeld, zei ze. “Er zijn veel groeperingen die zitten te springen om geld voor seksuele gezondheidszorg, maar dat wordt ze onthouden vanwege de ideologische verschillen met sommige donors. De mensen die die verschillen voeden, maken zelf weer deel uit van het maatschappelijk middenveld. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we elkaar beter begrijpen?”

Regeringen luisteren dus wel naar het maatschappelijk middenveld, maar niet naar dat deel ervan dat in Glasgow bijeen was voor de assemblee van Civicus en de Schotse Council for Voluntary Organisations.

Politici luisteren wel als maatschappelijke bewegingen sterk genoeg worden, zei Peter Ackerman, voorzitter van het International Centre on Nonviolent Conflict. “In Chili groeide de beweging tegen dictator Augusto Pinochet toen groepen mensen hun onvrede uitten door op in laag tempo te gaan wandelen en rijden.”

Verschillende aanwezigen benadrukten dat democratie meer is dan elke vier of vijf jaar stemmen. Maar dat wil niet zeggen dat confrontaties met gekozen politici onvermijdelijk zijn, zei Ryder. “Het maatschappelijk middenveld is erg beperkt in landen waar geen democratie is”, zei hij. “Wij zouden de eersten moeten zijn die democratische keuzes steunen.”

Maar sommige confrontaties met politici zullen altijd blijven bestaan. “Natuurlijk kun je je de vraag stellen waarom de politiek naar ons zou moeten luisteren”, zei een afgevaardigde. “Maar wie zijn zij, dat wij naar hen moeten luisteren? De Britse regering is gekozen door 37 procent van de kiezers. Zeventien miljoen geregistreerde kiezers stemden helemaal niet. Wie spreekt voor de rest? Het maatschappelijk middenveld? Maar wie voelt zich daardoor vertegenwoordigd?” (JS)