Marokkaanse vrouwen in Mechelen

Telkens als Patrick Dewael een ferme uitspraak doet over hoofddoeken of minderwaardige culturen, plooien de Belgische moslimgemeenschappen zich verder terug op zichzelf. Hoe gaan vrouwen daarmee om? Als zij teruggrijpen naar identiteit of traditie, gooien zij dan een deel van hun verworven vrijheid weer op de straat? MO* vroeg het aan Marokkaanse vrouwen in Mechelen.
‘Ik heb een diploma, ga elke dag werken, ga naar debatavonden met vriendinnen, eet graag frieten en ben actief in verschillende verenigingen’, zegt Laila Ekchouchou. Voor buitenstaanders is zij echter geen geëmancipeerde vrouw, want ze draagt een hoofddoek. Ekchouchou is woordvoerster van de studentenvereniging Attafsier en behoort tot de Marokkaanse gemeenschap in Mechelen. Laila is 23 en behoorlijk mondig. Haar diploma communicatiebeheer en het feit dat ze als tiener een gretige lezer was, hebben dat wellicht verscherpt.
‘Ik heb met plezier de Nederlandstalige literatuurlijsten uitgelezen. Nu heb ik een nu een pak minder tijd. De boeken die ik lees, selecteer ik streng en precies: Fatima Mernissi, Amin Malouf…’ Veel van Laila’s vrije tijd gaat naar maatschappelijk engagement, en verder wil ze zich verder verdiepen in de islam. Al geniet ze daarom niet minder van “een blaadje zoals de Flair”. Ze komt uit een traditioneel Berbers gezin, waar ze voldoende ruimte kreeg om zich intellectueel te ontplooien. ‘Ik heb er heel bewust voor gekozen om een hoofddoek te dragen, ondanks de waarschuwingen van mijn vader dat het een drempel zou vormen om aan werk te geraken en om te participeren aan het openbare leven.’
Laila heeft geluk, haar werkgever ziet geen graten in het sjaaltje. Maar de discussies over het verbieden van de hoofddoek hebben de vrijheid voor moslimmeisjes en -vrouwen juist beknot, zegt ze. ‘Scholen en werkgevers weigeren nu meisjes die een hoofddoek dragen. Draagt dat dan bij tot diversiteit en tot de emancipatie van onze vrouwen?#39;

Eeuwig weerkerende bergen


Het verhaal van Ekchouchou is niet typisch voor de grootste groep Marokkaanse vrouwen in Mechelen -laaggeschoolde vrouwen die het niet al te breed hebben en die maar weinig ontplooiingskansen krijgen. Voor die vrouwen is er sinds een jaar Karama, een interculturele vereniging die vrouwen een ontmoetingsplaats wil bieden, met daaraan gekoppeld educatieve en ontspanningsactiviteiten. Empowerment en integratie van allochtone vrouwen vormen het hoofddoel, vertelt Jamila Hamddan Lachkar, Mechels gemeenteraadslid en een van de voortreksters van de vzw. ‘Voor Karama er was, konden Marokkaanse vrouwen uit Mechelen enkel in de moskee terecht. Ook daar komen vrouwen samen om te koken, Arabisch te leren en te debatteren. Maar een moskeegebeuren kan je niet vergelijken met een autonome vrouwenwerking.’
Karama bereikt vooral vrouwelijke dertigers die geen hoger diploma hebben. De lage scholingsgraad bij allochtone vrouwen is niet bevorderlijk voor hun zelfontplooiing, maar het echte probleem is dat de Marokkaanse gemeenschap in Mechelen erg traditioneel en gesloten is, zegt Lachkar. ‘Veel families die hier wonen, komen uit dezelfde bergdorpen, wat de sociale controle enorm vergroot. Dat en de strenge traditionele gebruiken, beperkt de bewegingsruimte van onze vrouwen heel erg.
’ Mannen en vrouwen brengen veel tijd apart door op bijvoorbeeld familiefeesten, bij huwelijken en geboorten, tijdens de ramadan en in de gebedsruimten. Vrouwen zijn zelfs niet welkom bij de Marokkaanse bakker, dat blijkt een trefpunt voor mannen te zijn. Als ze gaan winkelen, trekken ze in groep naar de supermarkt of naar de Brusselse Brabantstraat. Hobby’s zijn niet aan hen besteed, boeken al evenmin. Behalve met winkelen brengen vrouwen hun vrije tijd vooral binnenshuis door, op de thee bij de buurvrouw of op feesten binnen hun groep en andere Marokkaanse gemeenschappen.

De clash tussen de koran en cultuur


‘Helaas zien we dat ook de tweede-generatievrouwen weinig veld winnen in het emancipatieproces’, zegt Lachkar. ‘Dat is een gevolg van de negatieve politieke context. Progressieve Marokkaanse vrouwen komen terecht tussen hamer en aambeeld. De eigen gemeenschap denkt dat emancipatie gelijkstaat aan het loslaten van waarden, aan assimileren. De autochtone samenleving legt die vrouwen dan weer de verantwoordelijkheid voor een hele gemeenschap op de schouders. Het is gemakkelijker om voor die rol te bedanken of om weg te trekken uit Mechelen, een reflex van veel hooggeschoolden.’
Jonge meisjes uit de Mechels-Marokkaanse gemeenschap lijken een stap verder te staan dan hun oudere zusters, als het op deelname aan het openbare leven aankomt. Hun vrijheid is groter en zij kunnen terugvallen op een breder organisatienet. ‘De vrijheid van jonge vrouwen wordt enorm teruggedrongen eens ze verloofd zijn’, verduidelijkt Lachkar.
Mechelen kent nog veel gearrangeerde huwelijken, meisjes en jongens die trouwen met partners uit Marokko. Dat herbevestigt de culturele gebruiken uit de bergdorpen en verankert de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen voor alweer een generatie. Gedwongen huwelijken wil Lachkar het niet noemen, de meisjes beslissen zelf, al is de morele druk om ja te zeggen niet ver weg. Huwelijken die gebaseerd zijn op een zelfgekozen relatie, zijn overigens geen garantie op meer stabiliteit of gelijkheid. De vooruitstrevende jongens blijken nogal eens conservatieve mannen te worden, zeker in de behoudsgezinde omgeving van Mechelen.
Katrien Van der Heyden, sociologe en onderzoekster bij het Steunpunt Gelijkekansenbeleid van de Universiteit Antwerpen, denkt niet dat het door het huwelijk is dat de vrijheid van vrouwen ingeperkt wordt. ‘Het kan zijn dat een huwelijk zaken bevestigt, maar zowel meisjes als vrouwen hebben enorm te kampen met seksisme binnen hun eigen gemeenschap. De sociale druk om niet uit hun gemeenschap te treden is enorm. En dat is niet alleen in Mechelen zo. Het fenomeen dat sociale weefsels zich verplaatsen van herkomstlanden naar België zie je overal, ook bij andere culturen.
’ Het grote probleem bij de discussie over emancipatie van vrouwen, zegt Van der Heyden, is dat geloof en culturele gebruiken en tradities altijd in één pot worden geroerd. ‘Berbers en Marokkanen spreken niet het Arabisch waarin de koran geschreven is. Zij weten dus niet of normerende regels de koran of culturele gebruiken volgen. Het verschil tussen vrouwen van de eerste en tweede generatie is dat die laatsten, door de aanhoudende eenzijdige debatten over islam, de nood voelen om de islam te doorgronden en Arabisch te leren. Zij profileren zich -via hun verworven kennis- in de eerste plaats als Vlaamse moslims, niet als Marokkaans. Een cinemabezoek kan dus, zolang het niet ingaat tegen de pijlers van de islam.’ Of dat empowerment is, durft Van der Heyden niet zeggen. ‘Ook de koran legt strenge normen op. Maar meisjes kunnen hun levensstijl compatibel maken met onze samenleving en dat verhoogt zeker hun geluk en hun vrijheid.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2789   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2789  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.