Mensenrechtencommissie diep verdeeld over Irak-debat

Het voorstel om een discussie over Irak op te zetten, komt van Algerije, Burkina Faso, Libië, Maleisië, Congo-Brazzaville, Rusland, Syrië, Sudan en Zimbabwe. De negen landen stellen voor de gevolgen van de oorlog op de Irakese bevolking en de humanitaire situatie in Irak onder de loep te nemen. De commissie, het hoogste VN-orgaan dat over de mensenrechten gaat, zou volgens hen ook kunnen benadrukken dat de Conventie van Genève over de bescherming van burgers tijdens een oorlog ook in dit conflict van toepassing is.

De Arabische landen zijn goed vertegenwoordigd bij de indieners van het voorstel, maar Saudi-Arabië, Koeweit en de overige Golfstaten zijn absoluut tegen een debat over Irak. Maleisië, de huidige voorzitter van de Beweging van Niet-gebonden Landen, hoort ook bij de initiatiefnemers, maar India, een van de belangrijkste leden van de beweging, wil er niet van weten. Sommige Latijns-Amerikaanse landen zouden het voorstel genegen zijn, maar Peru en Guatemala tekenen verzet aan.

Volgens deelnemers aan de vergaderingen oefenen de VS zware druk uit op de overige 52 landen in de commissie om het voorstel te doen afvoeren. De Amerikaanse delegatie wordt geleid door Jeane Kirkpatrick, de beruchte Amerikaanse ambassadeur bij de VN onder het presidentschap van Ronald Reagan.

De VN-Mensenrechtencommissie is vorige week maandag aan haar zitting van dit jaar begonnen; de debatten lopen nog tot 25 april. Sergio Vieira de Mello, Hoog Commissaris voor de Mensenrechten van de VN, bracht Irak meteen ter sprake toen hij zijn jaarrapport aan de commissie voorstelde. Hij riep de partijen in het conflict op de internationale wetten en de mensenrechten te respecteren

Maar veel lidstaten appreciëren die voorzet niet. Ze stellen dat het conflict in Irak in de eerste plaats te maken heeft met vrede en veiligheid en dus een zaak is voor de Veiligheidsraad.

De voorstanders van een debat vinden dat de V-raad gefaald heeft in de kwestie Irak en dat er zich daarom initiatieven in andere fora opdringen. De Mensenrechtencommissie is maar één van de mogelijkheden; mensenrechtenorganisaties stellen ook voor een speciale zitting van de Algemene Vergadering van de VN te organiseren.

Waarschijnlijk zal de discussie over een eventueel Irak-debat in de Mensenrechtencommissie de hele week in beslag nemen. Waarnemers verwachten dat de negen landen die aandringen op het debat, ook een resolutie zullen indienen. Daarin zou een voorstel kunnen verwerkt worden om Hoog Commissaris Vieira de Mello zelf naar Irak te sturen om er de mensenrechtensituatie in te schatten en verslag uit te brengen aan de Mensenrechtencommissie voor de zitting van dit jaar ten einde loopt. Vorig jaar besliste de commissie de toenmalige Hoge Commissaris Mary Robinson naar de Palestijnse Gebieden te sturen. Maar Robinson kreeg van Israël geen toelating het gebied te bezoeken. Een gelijkaardige situatie zou nu weer kunnen ontstaan.