Middenklasse verlaat zinkende economie

Het aantal nationalisatieaanvragen in de Italiaanse en de Spaanse ambassade
is de voorbije twee maanden verdriedubbeld. Veel Argentijnen uit de
middenklasse stammen af van emigranten uit die twee landen die vanaf het
einde van de 19de eeuw in golven naar Zuid-Amerika trokken. Het populaire
immigratieland van toen loopt nu even snel weer leeg. De afgelopen twee jaar
hebben meer Argentijnen hun land verlaten dan de zestig jaar daarvoor,
becijferde het Argentijnse bureau van de Internationale Organisatie voor
Migratie. Vergeleken met de huidige cijfers is de politiek emigratie tijdens
de dictatuur (1976-1983) en de economische uitwijking tijdens de
hyperinflatie van 1989 tot 1991 maar klein bier.

Marta Godoy en haar man hebben drie volwassen kinderen. Twee daarvan leven
al in Spanje, en hun jongste dochter vertrekt binnenkort. Martha werkt als
logopediste en haar man is arts, maar ook zij zouden zo snel mogelijk willen
emigreren.

De emigratiegolf die begin vorige eeuw in de andere richting over de
Atlantische Oceaan spoelde, bracht vooral ongeletterde boeren uit het zuiden
van Italië en het arme Spaanse platteland naar Argentinië. Hun kleinkinderen
en achterkleinkinderen die nu terugkeren, zijn door de band goed opgeleid en
konden zich tot voor een paar jaar zo’n emigratieavontuur niet voorstellen.

De financiële chaos in Argentinië en de hoge werkloosheid vormen de
belangrijkste redenen achter de beslissing van de Argentijnse middenklasse
om hun geluk elders te gaan beproeven. Veel van die emigranten hebben nog
een baan, maar balen van het vooruitzicht nog jarenlang in de allergrootste
onzekerheid te moeten leven wat hun baan of hun spaarcenten aangaat. Een
onbekommerde oude dag lijkt voor de meeste Argentijnen ook niet meer
weggelegd, en ook voor wie ernstig ziek wordt is het sociaal vangnet
beangstigend smal geworden.

In de jaren 90 verlieten elk jaar zowat 5.000 Argentijnen hun land om in het
buitenland te gaan wonen. In 1999, toen de recessie die tot nu toe aanhoudt
begon, steeg dat aantal tot 8.000, en het jaar daarop stopte de teller pas
bij 90.000. Vorig jaar lag dat aantal iets lager, maar dat was enkel te
wijten aan de vliegangst die de uitwijking na 11 september stremde. Maar
sinds de bevriezing van de banktegoeden op 3 december van vorig jaar en het
ontslag van president Fernando de la Rúa dat daar 17 dagen later op volgde,
zijn alle remmen weer losgegooid. In januari stapten in Buenos Aires vier
keer meer Argentijnen op een internationale vlucht dan in januari 2001. De
belangrijkste bestemmingen waren Spanje, Italië en de Verenigde Staten.

De meeste vertrekkers komen uit de middenklasse: het zijn bedienden, kleine
ondernemers, vaklui met een goede opleiding en studenten. Vooral de
werkloosheid drijft de Argentijnen weg uit hun land: 23 procent van de
actieve bevolking heeft geen werk, en nog eens 20 procent heeft maar een
tijdelijke baan of is onder zijn of haar opleidingsniveau aan het werk.

Emigratie begint een vertrouwd gespreksonderwerp te worden onder dertigers,
en zeker ook bij jongeren. Velen daarvan denken dat het geen zin meer heeft
hun studies in Argentinië af te maken. In radio-en tv-programma’s wordt
eindeloos gediscussieerd over de voor- en nadelen van emigreren of de
economische crisis in eigen land uit te zweten. Ook kranten en tijdschriften
hebben er een dikke kluif aan.

Gustavo Fernández, een ingenieur, en zijn vrouw, een psychologe hebben samen
met hun twee kinderen een plan B uitgewerkt. Dat begon met wat vage
ideeën, maar neemt nu steeds vastere vorm aan. Als Fernández zijn baan
verliest, emigreert het gezin naar Canada - het nodige papierwerk daarvoor
is al achter de rug. Ik zou het voor een paar jaar willen uitproberen, en
dan terugkeren, zegt Fernández. Maar zijn vrouw klinkt realistischer: Ik
ben nu veertig; als ik vertrek, dan zal dat niet voor een korte periode
zijn. (307).