Mishandelde vrouwen doorbreken stilte in Congo-Brazzaville

“Ik ontmoette Julien twee jaar geleden in de bibliotheek”, vertelt Jeannine. “We deelden de passie voor boeken en trouwden snel. Dan is hij beginnen drinken, en ik kon er weinig aan doen. De chemie van de eerste dagen maakte plaats voor discussies, beledigingen, slagen en vernederingen.”
Ook Michelle doet haar verhaal. “Marc, mijn man, had een relatie met een andere vrouw. Toen ik haar op een avond opzocht, werd hij razend. Zonder tussenkomst van de buren was ik dood geweest. Daarna was het even beter, hij huilde en bood zijn excuses aan. Maar twee weken later begon het opnieuw: de ruzies, verwijten en slagen.”
Volgens het Congolees Observatorium voor Mensenrechten (OCDH), werden in 2008 wekelijks meer dan tweeduizend vrouwen geslagen door hun echtgenoot. Amnesty International schat dat één vrouw op vijf slachtoffer is of geweest is van fysiek geweld of seksuele agressie, meestal door leden van hun familie, gemeenschap of werkgever.
Net als elders heerst in Congo een strikt taboe rond huiselijk geweld. “De vuile was buitenhangen is strikt verboden”, vertelt Angélique. “Het zou immers de eer van de hele familie op het spel zetten, die het mikpunt van spot voor de wijk zou worden.”

Veranderende mentaliteit

Toch verandert de mentaliteit beetje bij beetje. Sommige vrouwen durven de muur van stilte doorbreken. “De vrouwen komen bij ons aan in een erbarmelijke staat”, zegt Bertin Nimi Batotoula van de Association Génération Sans Risque, een organisatie die vrouwen opvangt, hen fysiek en psychisch begeleid en doorverwijst naar justitie. “Het kost tijd voor ze gaan praten. Langzaam maar zeker herstellen ze zich, mede dankzij groepsgesprekken waar ze hun verhaal kwijt kunnen.” Voor Bertin is er geen verschil tussen een man die zijn vrouw slaat en een man die een onbekende aanvalt. “Om de mentaliteit te veranderen, moeten de daders van die misdaden gestraft worden”, zegt ze.
Meer en meer vrouwen, vooral die vrouwen die financieel onafhankelijker zijn en beter op de hoogte zijn van hun rechten, durven hun echtgenoot voor de rechter slepen. Maar de familiale druk blijft erg hoog. “Na een verschrikkelijke ruzie heeft mijn man mijn hand gebroken. Ik besloot toen om klacht neer te leggen”, vertelt Jeannine. “Ik sprak erover met mijn moeder, maar die raadde me aan om het stil te houden. Ze herinnerde me eraan dat mijn broer studeert in Frankrijk dankzij mijn man. Hij is de portemonnee van de familie, ik mocht doodvallen aan zijn zijde. Ik was wanhopig, zelfs mijn beste vriendin vond me ondankbaar.” Nu wacht ze op de echtscheiding. Ze leeft bij haar vader, die haar opving na een zelfmoordpoging.
Er worden weliswaar meer klachten ingediend, maar die leiden maar zelden tot een veroordeling. Komt die er wel, dan gaat het vaak om een gevangenisstraf van een week tot een maand of een boete. Organisaties pleiten daarom voor een specifieke wet die huiselijk geweld bestraft. “Van de tien klachten komen er gemiddeld maar vier voor de rechtbank”, zegt Ida Reine Mankou van de Gendarmerie Nationale. “Toch realiseren vrouwen zich steeds meer dat geweld een misdrijf is waarvoor een veroordeling kan vallen. Ze zijn de enigen die hun agressors kunnen aanklagen.”