Niemand rekent op grote doorbraak

Volgens de directeur-generaal van de WHO, Supachai Panitchpakdi, zal de top
“geen groot succes maar ook geen mislukking worden”. “Anders dan sommige
analisten beweren, gaat het niet om alles of niets,” verklaarde hij aan het
Mexicaanse dagblad El Universal. “Er moeten niet absoluut onderhandelingen
worden afgerond of nieuwe gesprekken worden opgestart.”

Ook Eduardo Ramos, de directeur Internationale Programma’s van het
Mexicaanse ministerie voor Economie, stelt dat er “geen spectaculaire
beslissingen” moeten verwacht worden. “De conferentie herbekijkt de
afspraken die tijdens de vorige conferentie in Doha werden gemaakt, en
bovendien blijven de lidstaten van mening verschillen over belangrijke punten.”

Dat is wel heel diplomatische omschrijving van de patstelling in de
onderhandelingen die na de ministertop van 2001 in Doha werden opgestart.
Die kregen de omschrijving “ontwikkelingsronde” mee, omdat de nadruk ligt
op thema’s die vooral belangrijk geacht worden door de ontwikkelingslanden,
zoals de vrijmaking van de handel in landbouwproducten en de “speciale en
gedifferentieerde behandeling van ontwikkelingslanden.” De
ontwikkelingsronde zou in januari 2005 tot een einde moeten worden
gebracht. Maar voorlopig is er nog nauwelijks vooruitgang geboekt, ook niet
in de landbouwonderhandelingen die nochtans al in 2000 werden opgestart.

Het belangrijkste knelpunt vormen de subsidies en hoge invoerheffingen
waarmee de Verenigde Staten en de Europese Unie hun boeren helpen. De
ontwikkelingslanden willen dat daar stevig het mes in wordt gezet. Maar de
VS en de EU hebben altijd geprobeerd elkaar de zwarte piet toe te spelen.
De voorbije maand lijken de twee handelsgrootmachten elkaar eindelijk
gevonden te hebben, maar het compromis dat ze in Cancún willen voorleggen,
is nog heel vaag en gaat niet ver genoeg voor de ontwikkelingslanden.
Volgens Germán de la Reza, een Mexicaans expert op het vlak van
internationale handel en economische integratie, is in Cancún zelf zeker
nog een verdergaand voorstel van de VS en de EU te verwachten en zullen ook
de standpunten van de ontwikkelingslanden nog soepeler worden. “Geen enkel
land wil dat de top op een mislukking uitdraait,” denkt de la Reza.

In de verklaringen vlak voor de top is daar nog niets van te merken. Onder
leiding van Brazilië hebben 20 ontwikkelingslanden de eis voor een radicale
vermindering van de landbouwsubsidies in de VS en de EU nog eens scherp
verwoord. De Europese landbouwcommissaris Franz Fischler antwoordde daarop
dat de ontwikkelingslanden met dergelijke eisen het risico lopen
uiteindelijk met lege handen naar huis te moeten terugkeren. En de
Amerikaanse handelsvertegenwoordiger Robert Zoellick, liet weten dat als de
top van Cancún mislukt, de VS handelsakkoorden zal proberen af te sluiten
“met de landen die vooruitgang willen maken.”

Ook het Latijns-Amerikaans Economisch Systeem (SELA), een regionale
intergouvernementele denktank, schat de kansen op succes niet hoog in,
gelet op de blijkbaar onoverbrugbare meningsverschillen tijdens de
voorbereidende onderhandelingen.

De niet-gouvernementele beweging, die massaal gemobiliseerd heeft om een
stem van protest te laten horen in Cancún, maakt zich nog minder illusies.
Sommige grote organisaties proberen de moed erin te houden. Oxfam stelt dat
de top voor de WHO-lidstaten de laatste kans is om de ontwikkelingsronde
van Doha te redden. “Een mislukking van de conferentie zou voor de WHO
neerkomen op wat de oorlog in Irak voor de VN betekende: marginalisatie en
het afbrokkelen van haar geloofwaardigheid.”

Andere ngo’s voorspellen een mislukking over de hele lijn; sommige groepen
zeggen dat ze daar blij mee zouden zijn. “Wij willen een grondige
hervorming van de WHO, en daarom zou een flop de beste uitkomst zijn,” zegt
Héctor de la Cueva,
de woordvoerder van het Mexicaanse actienetwerk Red Mexicana de Acción
frente al Libre Comercio. Sommige actievoerders willen de volgende dagen
alles doen wat in hun macht ligt om de onderhandelingen te doen
“ontsporen”. Maar misschien gebeurt dat wel vanzelf.