‘Obama is het toppunt én einde van de American Dream’

De Amerikaanse presidentsverkiezingen zijn hét nieuwsitem van dit najaar. En Barack Obama is het centrum van de mondiale aandacht. Tijd voor een gesprek met een van de meest gerespecteerde intellectuelen uit zwart Amerika: Cornel West. Hij steunt Obama ‘omdat McCain louter een verlengstuk is van de rampzalige Bushpolitiek’, maar hij heeft zijn twijfels bij Obama’s sociale en economische keuzes.

  • CC James Stewart (CC BY-NC 2.0) CC James Stewart (CC BY-NC 2.0)

‘Cornel West is al meer dan twee decennia lang een van de meest invloedrijke, diverse en uitdagende academici in de Amerikaanse hogescholen’, aldus Robert Newman, ondervoorzitter van de University of Utah.

West heeft die reputatie onder meer te danken aan de zeventien boeken die hij schreef, waaronder politiek-filosofische bestsellers als Race Matters (1993) en Democracy Matters (2004).

Hij doceert filosofie en religie aan de prestigieuze Princeton Univerity maar gooide ook twee rap-cd’s op de markt –de jongste Never Forget: A Journey of Revelations met de medewerking van grootheden als Prince, KRS-1 en Jill Scott. West was ook een van de zwarte intellectuelen die door Barack Obama geraadpleegd werden toen bleek dat zijn aantrekkingskracht op zwarte kiezers minder groot was dan van zijn toenmalige concurrente Hillary Clinton.

Het is niet makkelijk Cornel West te spreken, aangezien hij voortdurend onderweg is. Naar alweer een lezing of naar een congres in Brazilië of naar een of andere prijsuitreiking. Eenmaal aan de lijn, swingt het gesprek de pan en de tijdslimieten uit. West ritmeert zijn antwoorden zodat ze klinken als een vanzelfsprekende kruising tussen de godvrezende gospel van zijn grootvader-predikant en de altijd verongelijkte rappers die zijn kinderen en kleinkinderen aanbidden. Zijn kritiek op de fascinatie van de hiphopcultuur met zijn klatergoud en veel te grote auto’s bekt onvergetelijk in zijn naar Martin Luther King verwijzende Engels: ‘We have to shift from bling-bling to Let Freedom Ring’.

Uw bekendste boek is Race Matters. Obama heeft zich echter uitgesloofd om aan te tonen dat ras er niét toe doet. Wie heeft gelijk?
Cornel West: Ik hoop nog altijd dat we eigenlijk hetzelfde zeggen. Want als ik zeg dat ras belangrijk is, dan bedoel ik vooral dat gekleurde mensen belangrijk zijn, dat hun lijden belangrijk is, dat hun problemen nog altijd op een antwoord wachten en dat die uitdaging niet verborgen mag worden achter het succes van één zwarte man die misschien op weg is naar het Witte Huis. Je kan niet over ras of huidskleur spreken zonder het meteen ook over klasse en sociale ongelijkheid te hebben.

Hebt u het gevoel dat Obama een politiek programma heeft waarmee hij antwoordt op de vragen van gekleurde Amerikanen?
Cornel West: Niet echt, vrees ik. Als je ziet wie hem op economisch vlak adviseert –Robin Rubin, Larry Summers, Paul Volcker– dan zie je dezelfde neoliberale namen terugkomen die tijdens hun jaren in de regering-Clinton keer op keer de kansen lieten liggen om iets te doen aan de armoede en het lelijke racisme in dit land. Clinton voerde tenslotte een beleid dat uitliep op een oorlog tegen de armen, met meer en langere gevangenisstraffen voor de armen, met meer ongelijkheid.

Misschien is deze economische positionering vooral een verkiezingsstrategie, een manier om de middenklasse voor zich te winnen. Maar ook het worstcasescenario is mogelijk: dat Obama écht een neoliberaal is, die het beleid van ongelijkheid met overtuiging zal verderzetten. In dat geval zal het eropaan komen een beweging op de been te brengen om druk uit te oefenen van onderuit.

Bestaat er een voldoende sterke sociale beweging in de Verenigde Staten om zo’n druk te mobiliseren?
Cornel West: Wat Barack Obama zo goed doet, is het verwoorden van de hoop en de verbeelding van de vele idealistische Amerikanen –miljoenen mensen– die zich inzetten voor allerlei bewegingen voor sociale rechtvaardigheid. De meeste van die mensen scharen zich nu achter Obama, al was het maar omdat McCain zo massief conservatief is, maar dat betekent ook dat ze zich niet zomaar zullen laten doen als de eventuele president Obama hen teleurstelt met neoliberaal beleid. Die teleurstelling is trouwens al begonnen door zijn steun voor Jeruzalem als onverdeelde hoofdstad van Israël –om de joodse stemmen aan boord te krijgen– en door zijn steun voor wapenbezit, het afluisteren van telefoongesprekken en de doodstraf.

Als er zoveel Amerikanen zijn die vechten voor sociale rechtvaardigheid, waarom zijn zij dan zo onzichtbaar in de politieke machtsverhoudingen?
Cornel West: De Verenigde Staten zijn door pakweg veertig jaar politieke ijstijd gegaan, waarin het erg modieus stond om onverschillig te zijn voor de problemen van de kwetsbare medemensen. Dat soort rechtse hegemonie maakt de aanwezige tegenstemmen gewoon onzichtbaar. Er was bijvoorbeeld aanzienlijk en krachtig verzet tegen de oorlog in Irak, al verloren we die strijd op dat moment. Intussen is de publieke opinie gekanteld en beseft de meerderheid van de Amerikanen dat we daar een foute oorlog voeren. Het tweepartijensysteem in de VS maakt het uitzonderlijk moeilijk om echte democratische gevoeligheden aan de oppervlakte van het politieke systeem te krijgen, zeker in de nasleep van 9/11.

Het verschijnen van Obama op de politieke scène maakt nog geen einde aan die ijstijd, maar het creëert een heel reële kans dat de burgers van Amerika ontwaken uit hun jarenlange slaapwandeling. Obama zal –als hij president wordt– echter niet afgerekend worden op zijn symboolwaarde, maar op de vraag of hij echte verandering realiseert voor de armen. Obama heeft nu volgens peilingen de steun van 91 procent van de zwarte Amerikanen.

Tegelijk wil meer dan 80 procent van de zwarten een systeem van universele gezondheidszorg, 75 procent steunt massale investeringen van de overheid in onderwijs, kinderopvang, tewerkstelling, opleiding… We spreken nu al jaren van een soort Marshallplan voor arm Amerika. Dat moet er nu maar eens echt van komen.

Zijn zwarte organisaties wel bereid kritiek te uiten op de man die de eerste zwarte president van de VS kan worden?
Cornel West: Dat zal inderdaad erg moeilijk zijn. Maar mensen als Tavis Smiley, een van de meest prominente zwarte mediafiguren, waarschuwen nu al voor de hysterie en de hype -al levert hem dat niet de liefde van het publiek op. Tegelijk wil ik niet lichtvaardig doen over het symbolische belang dat de kandidatuur en een eventuele overwinning van Barack Obama heeft. Het feit dat een zwarte man president zou kunnen worden na eeuwen van keihard racisme, is niet minder dan het waarmaken van de American Dream.

Tegelijk zou dit hoogtepunt de leegte van diezelfde Amerikaanse droom finaal kunnen aantonen. Want de armoede onder de zwarten zal verder duren. De scholen zullen in dezelfde erbarmelijke staat verkeren. Het verval van de huizen, de gezondheidszorg die niet toegankelijk is, de lonen die te laag zijn om van te leven: dat alles zal blijven duren. En daardoor zal duidelijk worden dat het succes van één individu het verschil niet maakt.

Een zwart gezicht in het Witte Huis is mooi, maar niet als hij niet bij machte is om de armoede te bestrijden. Barack Obama zal, met andere woorden, het ideologische model moeten breken dat de hele wereld domineert sinds Margaret Thatcher.

Daarvoor zal hij niet alleen de progressieve krachten nodig hebben, maar ook de steun vanuit religieuze hoek. En religieus Amerika lijkt zich stevig aan de neoliberale of neoconservatieve politieke krachten vastgeklonken te hebben.
Cornel West: Dat klopt. Dit is trouwens een terrein waarop progressief Amerika absoluut in de leer moet gaan bij zwart Amerika. De hele geschiedenis van Amerika lang hebben zwarte leiders en vrijheidsstrijders de taal van diepe democratie gekoppeld aan de taal van profetisch christendom. Dat is uitermate belangrijk in een land waarin 96 procent van de mensen in God gelooft, 72 procent gelooft dat Jezus Christus de Zoon van God is en zeker de helft bidt minstens driemaal per week.

Als je binnen die context een strijd over ideeën moet aangaan en je beschikt niet over de taal van het geloof, dan bereik je de massa natuurlijk nooit. En die taal moet echt zijn, waarachtig, geloofwaardig. Zoals bij Martin Luther King. Of bij Tavis Smiley, wiens boek The Covenant with Black America –over de verantwoordelijkheid van de zwarte gemeenschap voor elkaar– op enkele maanden tijd een half miljoen keer over de toonbank ging. Geen recensie in de New York Times, geen praatje bij Oprah Winfrey. En toch dat massale succes bij de zwarte gemeenschap, terwijl blanken er bijna niet over gehoord hebben. Segregatie is nog steeds een héél tastbare realiteit in de Verenigde Staten.

Hoe belangrijk is dat feit om de populariteit van Obama te verklaren?
Cornel West: Het verklaart vooral waarom het zo belangrijk was om Michelle Obama een grotere rol te laten spelen in de campagne. Je mag niet vergeten dat Barack Obama, vanuit het perspectief van de VS, geen enkele negro in zijn stamboom heeft. Zijn vrouw Michelle komt uit families die eeuwen van slavernij, apartheid, haat en discriminatie achter de rug hebben. Dat is een totaal andere gevoeligheid. Sister Michelle zal je nooit horen zeggen dat ras of huidskleur geen belang hebben. Zij weet wat het betekent een negro te zijn, zwart te zijn, op te moeten boksen tegen de blanke meerderwaardigheid. Omdat ze die geschiedenis zo belichaamt, wordt zij ook scherper aangevallen dan Barack zelf.

Barack Obama liet zich deze zomer alvast fêteren in Europa en het Midden-Oosten. Versterkt dat zijn positie in de VS?
Cornel West: Ik denk het wel, omdat de meerderheid van de Amerikanen zwaar in de maag zit met het negatieve beeld dat de rest van de wereld heeft van hun land, hun regering, hun medeburgers. Het enthousiasme dat Obama in Europa heeft losgemaakt, klinkt Amerikanen beloftevol in de oren.

Waarom is hij niet naar Latijns-Amerika gereisd?
Cornel West: Omdat hij heel goed beseft dat de Latijns-Amerikanen niet tevreden zijn met de belofte op hoop en vage verandering. In landen als Ecuador, Bolivia, Brazilië en Venezuela kijken ze niet uit naar een fris nieuw gezicht, die mensen staan politiek zo ver dat ze inhoud en tastbare veranderingen willen. Latijns-Amerika is op dit moment letterlijk de voorhoede van een wereldwijd verzet tegen de neoliberale globalisering. Kijk maar hoe ze zich op minder dan geen tijd ontdoen van het juk van het Internationaal Muntfonds.

Ik hou bijvoorbeeld van de manier waarop Hugo Chavez de rijkdom van zijn land investeert in reële verbetering van het leven van de armen, al hou ik mijn hart vast als ik zie hoe hij omgaat met rechten en vrijheden van de burgers.

Heeft die ruk naar links in Latijns-Amerika een invloed op de latino kiezers in de VS?
Cornel West: Neen, ik zou het wel willen, maar ik vrees dat de meeste Latijns-Amerikaanse immigranten in de VS maar al te blij zijn dat ze het gemaakt hebben tot in het Land of Opportunities. Ze blijven dan ook meestal op veilige afstand van de progressieve politiek die in hun vaderland gevoerd wordt. En de Obama-campagne heeft tot nu toe ook nauwelijks iets gedaan rond Latijns-Amerika. Het team dat de ideeën voor het buitenlandbeleid van Obama levert, zit wel vol mensen met een Clinton-achtergrond. Dus dat belooft niet veel goeds.

Is een terugkeer naar de Clintonjaren niet te verkiezen boven een verderzetting van de Bushjaren?
Cornel West: Zeker. Maar ik verkies een nieuw beleid dat niet gebaseerd is op een neoliberale globalisering en overheersing van de wereld. Die globalisering heeft mensen immers teruggedrongen in etnische en fundamentalistische verdedigingsposities. Waar we nu behoefte aan hebben, is een nieuw verhaal dat mensen opnieuw de mogelijkheid toont van een democratische identiteit die het tribale, familiale en religieuze toebehoren overstijgt.

Zijn jonge Amerikanen daar ontvankelijk voor?
Cornel West: Als je met hen praat op een manier die ze herkennen en begrijpen, natuurlijk. Dat is de reden waarom ik me op de rapmuziek gestort heb. Noem het dansbare vorming of een zingend Socratisch vraaggesprek. Die cd’s laten me toe om mijn vragen te stellen en mijn boodschap te brengen op podia waar anders alleen over seks en goud gepraat wordt. Ik was zelfs een weeklang Artist of the Week op MTV. Stel je voor, een prof uit Princeton.

En is dat meer dan een freakshow? Krijgt u echt wel invloed in die kringen?
Cornel West: Absoluut! Een van dé bestsellers in hiphop is Lupe Fiasco. Hij noemde een van zijn cd’s The Cool, naar aanleiding van een lezing die hij bijwoonde, waarin ik zei: ‘We moeten het opnieuw cool maken om een vrijheidsstrijder te zijn, we moeten het cool maken om je het lot van de andere aan te trekken, we moeten het cool maken om intellectuele arbeid te linken met de strijd voor rechtvaardigheid…’

Als een professor echt rockt, dan kan hij een impact hebben bij jongeren?
Cornel West: You’re absolutely right, brother.

Wie Cornel West live aan het werk wil zien, is welkom op 9 september om 20 uur in het Kaaitheater.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2789   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2789  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.