Oekraïne schippert tussen Moskou en Brussel

De pro-Russische partij van Viktor Janoekovitsj won in maart de verkiezingen nadat twee pro-Europese “oranje” regeringen ten onder waren gegaan aan interne twisten. Na maandenlange onderhandelingen kwam het tot een vorm van “cohabitation” tussen de pro-Russische Partij van de regio’s van premier Janoekovitsj, de socialisten, de communisten en de partij Ons Oekraïne van de held van de Oranje revolutie, president Viktor Joesjenko.

Premier Janoekovitsj bevindt zich daarmee terug op de post die hij in 2004 verloor toen hij in de presidentsverkiezingen de duimen moest leggen voor Joesjenko. Zijn terugkeer heeft voorlopig geen radicale heroriëntatie van de buitenlandse politiek veroorzaakt. Er waren wat diplomatieke bezoeken heen en weer tussen Moskou en Kiev, maar Janoekovitsj heeft verzekerd dat Oekraïne blijft streven naar lidmaatschap van de Europese Unie, zo snel als het kan.

Het Europagezinde, “oranje” westen van Oekraïne houdt de toenadering tot Moskou met argwaan in de gaten. “Voor de oranje kiezers verkwanselt de nieuwe regering de nationale belangen aan Rusland”, zegt Natalya Shapovalova van het Internationaal Centrum voor Beleidsstudies in Kiev. “Oekraïne heeft zijn toetreding tot de NAVO op de lange baan geschoven en we kunnen verwachten dat de regering een referendum gaat organiseren”. Een meerderheid van de Oekraïners is tegen toetreding tot de NAVO.

President Joesjenko blijft een vurig pleitbezorger van EU-lidmaatschap, maar de Europese Unie houdt de boot tegenwoordig een beetje af. Het begin van onderhandelingen over een gemeenschappelijke vrijhandelszone liep vertraging op omdat Oekraïne niet het nodige wetgevende werk had verricht om toe te treden tot de Wereldhandelsorganisatie. Oekraïners krijgen tegenwoordig wel gemakkelijker een visum voor de EU, een eerste stap naar de afschaffing van de visumplicht waar Kiev naar streeft.

Het status quo in de relaties met Europa heeft Oekraïne de kans gegeven om de plooien met Moskou glad te strijken. Het land verzekerde zich van de toevoer van Russisch aardgas aan 102 euro per duizend kubieke meter, de laagste prijs in Europa. Dat is een schril contrast met de ruzie tussen Kiev en Moskou vorig jaar, die de Russen ertoe bracht de gaskraan toe te draaien in hartje winter. Critici van het akkoord vinden dat Oekraïne de controle over de gasmarkt in handen van Moskou heeft gegeven en dat het niet genoeg doorvoerrechten vraagt voor Russisch gas dat over Oekraïens grondgebied wordt geëxporteerd.

Ook op militair vlak is er toenadering tot Moskou. Waar president Joesjenko van mening is dat de Russische oorlogsvloot aan de Krim tegen 2017 moet verlaten, lijkt premier Janoekovitsj eerder geneigd het akkoord over de Zwarte-Zeevloot te verlengen. De Russische president Poetin heeft die mogelijkheid als positief onthaald en laten verstaan dat de Russische vloot altijd bereid zou zijn Oekraïne te “verdedigen” tegen eventuele buitenlandse inmenging.