Onzekere toekomst voor Burundese vluchtelingen in Tanzania

“Mijn kinderen gaan hier naar school en ik heb te eten”, zegt Bkole, moeder van vijf kinderen. Ze beheert een stukje land waar ze tabak en maïs verbouwt. “Maar ik ben een vluchteling. Mijn thuis is Burundi, ik moest daar gedwongen weg.”
Veel vluchtelingen zullen binnenkort weer teruggaan naar hun thuisland. De Tanzaniaanse president Jakaya Kikwete kondigde onlangs aan dat de opvang voor Burundese vluchtelingen die al decennia bestaat, opgeheven wordt. De drie nederzettingen - Ulyankulu, Katumba en Mishamo - zullen sluiten voor 2010. De kampen worden beheerd door het Hoge Commissariaat voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties (UNHCR) en de regering van Tanzania.
De 218.000 vluchtelingen, ook wel bekend als de ‘Burundese vluchtelingen van 1972’ en hun kinderen moeten kiezen tussen terugkeer of het aanvragen van het Tanzaniaanse staatsburgerschap. Ongeveer 80 procent heeft al aangegeven Tanzaniaans staatsburger te willen worden, blijkt uit een onderzoek van de VN. Ongeveer 45.000 vluchtelingen willen terug naar Burundi. Sommigen zijn al onderweg. Een klein groepje overweegt te vertrekken naar een ander land.
Bkole denkt erover naturalisatie aan te vragen. “Ik ben hier gelukkig”, geeft ze als reden voor die mogelijke keuze, ondanks het feit dat vluchtelingen de kampen niet uitmogen zonder speciale toestemming. Dat isoleert ze van de lokale Tanzanianen en maakt hen niet echt deel van de Tanzaniaanse samenleving.

Overleven

De mensen in Tanzania leven sober en hetzelfde geldt voor de vluchtelingen in de nederzettingen. Het is moeilijk werk te vinden. Het werkloosheidscijfer schommelt rond 30 procent en slechts een kwart van de bevolking gaat naar school. Vluchtelingen verdienen wat geld met kleermakerswerk, bijenhouderij of het verkopen van dagelijkse benodigdheden vanuit bouwvallige winkeltjes of kraampjes.
Ongeveer de helft is actief met het verbouwen en verkopen van gewassen als tabak, maïs, cassave, aardnoten, rijst, aardappelen. De vluchtelingen hebben enkele voordelen ten opzichte van de lokale Tanzaniaanse bevolking, zoals betere medische zorg.
“De UNHCR lijken een beetje op onze ouders. Ze geven ons liefde maar we moeten ons ook aan allerlei regels houden”, zegt Thomas Mabruck (44), een onderwijzer in Ulyankulu en vader van vijf kinderen tussen 1 en 19 jaar oud. “Een vluchteling is iemand die vertrokken is vanwege de oorlog, maar ik wil nu kunnen zeggen dat ik ‘ergens woon’.”
Terugkeren naar Burundi schrikt sommigen af. Niet in het minst omdat de bescherming die er nu is, dan wegvalt. “Het leven is hier goed”, zegt een oudere boer die als naam alleen Ananais opgeeft. “Als ik de Tanzaniaanse nationaliteit niet krijg, waar moet ik dan heen? Dat overleef ik niet. Ik zie geen mogelijkheden.”
Er worden wel pogingen gedaan om de vluchtelingen op weg te helpen. Wie teruggaat naar Burundi, krijgt een eenmalige uitkering van 42 dollar (27 euro) en een voedselrantsoen voor zes maanden. Land wordt niet gegarandeerd. De taal kan een probleem vormen. De meeste vluchtelingen spreken vloeiend Kiswahili, de nationale taal van Tanzania. Veel minder vluchtelingen kunnen Frans, de voertaal in Burundi.

Geld nodig

De Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen, António Guterres, die deze week Tanzania bezoekt, heeft om 34 miljoen dollar gevraagd voor de verhuizing van de Burundese vluchtelingen - een groep die internationaal niet meer zo in beeld is. Meer geld is volgens hem nodig om ze te voorzien nieuwe huisvesting en basisvoorzieningen.
Tanzania is ook gastland voor ruim 200.000 vluchtelingen uit Burundi en de Democratische Republiek Congo die ontheemd raakten door recentere conflicten. Kikwete heeft vluchtelingen die in kampen in het noordwesten van Tanzania verblijven, gevraagd vrijwillig te vertrekken voor het einde van het jaar.