‘Oorzaken van mondiale instabiliteit worden nauwelijks aangepakt’

Ook de welvaart in de industrielanden wordt op termijn bedreigd door de slabakkende strijd tegen de armoede. “De armoede draagt immers bij tot de wereldwijde instabiliteit in de vorm van terrorisme, oorlogen en besmettelijke ziektes,” zegt Michael Renner, één van de auteurs van het rapport. “Een onstabiele wereld versterkt niet alleen de armoede maar bedreigt uiteindelijk ook de welvaart van een rijke minderheid.”

Hoe klein die minderheid wel is, blijkt opnieuw uit het Vital Signs-rapport, dat dit jaar werd gemaakt in samenwerking met het milieuprogramma van de VN (UNEP). Bijna de helft van de wereldbevolking van zes miljard overleeft op een gemiddeld inkomen van minder dan twee dollar per dag. Bovendien is de inkomenskloof tussen de inwoners van de twintig rijkste en de twintig armste landen de afgelopen 40 jaar meer dan verdubbeld.

Het is in tijden van een globaliserende economie “enorm belangrijk om niet uit het oog te verliezen dat een groot deel van de wereldbevolking werd achter gelaten,” zegt de directeur van WorldWatch, Christopher Flavin. “Dat is de kernboodschap uit dit rapport.” De wereld is verdeeld in een minderheid die “geniet van voldoende voedsel, een ongelimiteerde mobiliteit, die toegang heeft tot de nieuwste technologie en alle geneugtes des leven” en een grote meerderheid “die nauwelijks de gelegenheid krijgt om verder te kijken dan de dagelijkse overlevingsstrijd.”

In die economische context broeien twee types van milieudestructie: “de rijken belasten de planeet met een levensstijl die grondstoffen vreet en vervuilt. De armen overleven door roofbouw op hun akkers, bossen en watervoorraden.” Het verschil ligt hierin, dat het consumptiepatroon van de rijke groep veel zwaardere gevolgen heeft voor de arme groep, waardoor hun leven nog harder wordt. Het broeikaseffect is daarvan een duidelijk voorbeeld: de Verenigde Staten zijn verantwoordelijk voor een vierde van alle broeikasgassen in de atmosfeer, maar de effecten van de opwarming van de aarde laten zich vooral voelen in Afrika, Azië, Latijns-Amerika en de Stille Oceaan. Vorig jaar leidde de opwarming tot zware overstromingen in Kenia (150.000 ontheemden) en de zwaarste droogte in China in meer dan een eeuw. De voorbije twee decennia zijn zo’n tien miljoen Bengalezen naar India verhuisd als gevolg van de extreme weersomstandigheden in hun land. En voor de bevolking van ten minste zeven kleine eilanden in de Stille Oceaan is ontruiming als gevolg van de stijgende zeespiegel binnenkort een realiteit.

“Het is onmogelijk om blijvende vrede en stabiliteit te krijgen in de wereld als de enorme ongelijkheden blijven bestaan en als de ecosystemen die ons ondersteunen dermate bedreigd worden,” zegt Klaus Toepfer. De UNEP-directeur doet het antwoord van de Verenigde Staten en andere landen op de instabiliteit in de wereld - het gebruik van militaire kracht – af als symptoombestrijding. Er is nagenoeg geen aandacht voor de economische, sociale en ecologische wortels van de instabiliteit.

Het rapport van Worldwatch betreurt dat de uitgaven voor defensie wereldwijd in de lift zitten. Tijdens de jaren 90 daalden de militaire uitgaven gestaag, maar onder meer door de ‘oorlog tegen de terreur’ is aan die trend een einde gekomen. De VS hebben daar met een mondiaal aandeel van 40 procent het grootste aandeel in, al zijn de militaire uitgaven in sommige arme landen relatief groter. Landen als Eritrea, Burundi en Pakistan geven evenveel of meer uit aan defensie dan aan onderwijs en gezondheidszorg samen.

Flavin vreest dat er de komende jaren nog minder geld zal vrijgemaakt worden voor de strijd tegen de armoede wegens de wereldwijde economische groeivertraging en door de eenzijdige gerichtheid op strategisch belangrijke conflictgebieden als Irak en het Midden-Oosten. “Het leed dat vandaag blijft bestaan kan morgen destructieve en onvoorspelbare gevolgen hebben.”

+World Watch Institute (http://www.worldwatch.org/pubs/vs/2003/)
+U.N. Environment Programme (http://www.unep.org/themes/consumption/)