Politici krijgen geen greintje respect meer

Asís zat onlangs rustig te eten in een restaurant met zijn vrouw, toen hij
werd opgeschrikt door boegeroep en een scheldpartij tegen zijn persoon. Een
groepje klanten raakte oververhit en gaf de ambassadeur een fikse por. De
man - een fervente aanhanger van ex-president Carlos Menem (1989-99) - viel
languit over zijn tafel heen en moest met de ambulance afgevoerd worden.
Enkele uren nadat hij uit het ziekenhuis was ontslagen gebeurde het opnieuw:
op de drempel van zijn huis werd hij als de eerste de beste schooljongen in
het rond geduwd door een woeste voorbijganger.

De ‘escrache’ is een fenomeen dat in het begin van de jaren 90 zijn intrede
deed in de Argentijnse politiek. De zonen en dochters van de slachtoffers
van de militaire dictatuur in de periode 1976-83 gebruikten de tactiek om
beulen van hun ouders aan te klagen. Ze verzamelden voor de deur van
militaire officieren en maakten met veel lawaai duidelijk wat voor uitschot
er in de buurt woonde. Na het uitroepen van een algemene amnestie in
Argentinië leek het de enige vorm van rechtvaardigheid die hen restte.

Nu worden ook gewone politici onderworpen aan spontaan opwellende escraches.
Wanneer een politicus zich in het openbaar vertoont, beginnen omstanders in
de handen te klappen, te fluiten en te schelden. Vaak is er ook fysieke
agressie mee gemoeid.

Ex-minister van Justitie Rodolfo Barra viel de twijfelachtige eer te beurt
om in december het eerste slachtoffer te worden van een spontane fysieke
mishandeling. Hij heeft intussen zijn karakteristieke baard afgeschoren en
ziet er ook vestimentair opmerkelijk anders uit. De tweede in de lange reeks
was ex-minister van Economie Horacio Liendo. Diens bril belandde in de goot
toen hij een vuistslag in het gezicht kreeg in een taxi. Ook voormalig
veiligheidsadviseur Enrique Mathov werd fysiek mishandeld. In zijn geval
vinden bijzonder weinig Argentijnen dat jammer: Mathov zit nu in
voorhechtenis in verband met de brutale aanpak van demonstranten tijdens de
straatprotesten in december.

De mensen hebben de indruk dat ze het slachtoffer zijn van de politici,
zegt psychoanalist Eva Giberti. Veertig procent van de Argentijnse bevolking
is onder de armoedegrens beland en de werkloosheid staat op 23 procent. De
straatprotesten die in december zijn begonnen zijn dagelijkse kost geworden.
De aanhoudende economische crisis en het klimaat van straffeloosheid dat
rond corrupte politici hangt, vormen een gevaarlijke cocktail in de harten
van vele Argentijnen.

Voor wie omringd is door het aura van een hoog politiek mandaat zijn
restaurants en supermarkten tegenwoordig te mijden plekken. Een beroemd
restaurant in de provincie Mendoza deelt via een groot bord op zijn gevel
droogweg mee: geen politici toegelaten.

Voormalig president Fernando de la Rúa, die op 20 december ontslag nam na
twee dagen rellen en 30 doden, heeft zich opgesloten in zijn weekendhuis in
een van de buitenwijken van de hoofdstad. Vorige week moest hij zijn hachje
redden toen hij inkopen deed in een supermarkt in het centrum van de stad.
Zijn winkelkar moest hij naar verluidt achterlaten.

De door schandalen geplaagde familie-Menem heeft het ook niet onder de
markt. Ex-president Carlos Menem heeft het gevoel dat hij een gevangene is
in eigen land. Senator Eduardo Menem (broer van) laat alvast niet op zijn
rug zitten. Toen een passagier hem beledigde op de regionale luchthaven van
de provincie Catamarca, anticipeerde de senator met een reeks rake klappen.
Ex-president Raúl Alfonsín (1983-89) reageerde met evenveel zin voor
diplomatie op een ‘escrache’ georganiseerd door een buurtcomité. De
75-jarige Alfonsín was niet te beroerd om zijn scheldende buren met zijn
vuisten te bewerken. Achteraf kreeg Alfonsin betuigingen van steun en
medeleven van zijn collega’s senatoren en van Felipe González, de ex-premier
van Spanje.

Op een vlucht van Madrid naar Buenos Aires van Aerolíneas Argentinas kreeg
minister van Buitenlandse Zaken Carlos Ruckauf in februari een tirade te
verwerken van een paar medepassagiers, die weigerden dezelfde vlucht te
delen. De voorzitter van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, Eduardo
Camaño, neemt geen risico en heeft deze maand bestelling geplaatst om een
hek van twee meter te installeren rond de kantoren van de
volksvertegenwoordigers.

Er is echter één parlementslid dat zich zonder angst onder de Argentijnse
burgers kan mengen. Luis Zamora, een linkse volksvertegenwoordiger won het
respect van de massa door zijn speciaal pensioen te weigeren nadat hij zijn
mandaat neerlegde in de jaren negentig. Zamora dopte naar eigen zeggen zijn
boontjes met de verkoop van boeken tot hij opnieuw verkozen werd in 2001.