Portugal glijdt af tot ontwikkelingsland binnen EU

De kloof tussen Portugal en de overige landen van de eurozone wordt steeds groter. Het land werd ook al voorbijgestoken door de nieuwe EU-lidstaten Slovenië en Malta. Eerder moest het ook al Ierland en Griekenland laten voorgaan, hoewel het er bij de toetreding tot de toenmalige Europese Economische Gemeenschap in januari 1986 economisch beter voorstond.

De Portugese economie groeide vorig jaar amper 0,3 procent - tegenover een EU-gemiddelde van 1,5 procent. De Portugese centrale bank laat weten dat ze dit jaar ook maar een groei van 0,8 procent verwacht, en 1,2 procent voor 2007. Dat betekent dat het EU-gemiddelde nog verder buiten bereik komt van het Zuid-Europese land. Het Portugese bruto nationaal product bedroeg eind 2005 amper 71 procent van het EU-gemiddelde, en zou tegen 2007 verder wegzakken tot 69,1 procent.

Het land heeft de twijfelachtige eer de hoogste sociale ongelijkheid binnen de EU te kennen, met de laagste minimumlonen en de duizelingwekkendste salarissen voor directeuren van overheidsbedrijven.

Analisten zien de toekomst zwart in. Binnen de EU vreest Portugal de nieuwe lidstaten in Oost-Europa, die goedkopere arbeidskrachten en producten aanbieden. Op het internationale toneel loopt de Portugese textielindustrie gevaar volledig ten onder te gaan aan de toevloed van goedkope kledij en stoffen uit China en India.

In eigen land maken de bezuinigingsmaatregelen van de socialistische premier José Sócrates, bedoeld om het overheidstekort terug te dringen, het plaatje er niet mooier op. Belastingverhogingen hebben geleid tot een abrupte daling van de consumptie die de groei hindert, terwijl besparingen in de openbare uitgaven betekenen dat de staat minder kan investeren.

Twintig jaar geleden was de overgrote meerderheid van de Portugezen nochtans enthousiast over de toetreding tot het Europese economische blok. Maar de mooie Europese droom bleek een illusie.

Het geld dat gedurende die twintig jaar vanuit Brussel naar Portugal stroomde heeft het land gemoderniseerd, maar is er niet in geslaagd twee miljoen mensen uit de armoede te trekken, zeggen de economische analisten. Autostrades veranderden het landschap en een consumptiemaatschappij deed haar intrede, maar dat bleven oppervlakkige veranderingen. Het geld is niet gebruikt voor ontwikkeling, maar heeft een klasse van nouveau riches in het leven geroepen, sneren analisten in de Portugese pers. De plattelandsvlucht werd niet gestelpt, de industrie niet versterkt, en de eens zo machtige vissersvloot niet gered. Weinig werd gedaan om het onderwijs te verbeteren om de concurrentie met de geglobaliseerde markt aan te kunnen.

Buurland Spanje deed het veel beter. Dat land groeide van een vergelijkbaar vertrekpunt uit tot een economie die volgens de decembercijfers van de Wereldbank in 2004 Canada voorbij heeft gestoken en het recht heeft om te worden toegelaten tot het informele blok van de grootste industrielanden ter wereld, de G8. De huidige G8-leden zijn de Verenigde Staten, Japan, Duitsland, Groot-Brittannië, Frankrijk, Italië en Canada, samen met Rusland, dat zijn stek echter dankt aan politieke en niet aan economische redenen. Buiten de G8-landen heeft alleen China nog een grotere economie dan Spanje. Binnen de eurozone is Spanje ook het land met de meest dynamische economie, zegt de Wereldbank.

Volgens de Portugese socioloog Boaventura de Sousa Santos, professor aan de universiteit van Coimbra, heeft zich de afgelopen vijf jaar pessimisme genesteld onder de Portugese intellectuelen, en dat dreigt het algemene beeld van de Portugese samenleving te worden. Op dit cruciaal moment van het ontwikkelen van een Europese identiteit, is het volgens hem duidelijk dat onze ontwikkeling een mix vertoont van kenmerken uit de eerste en de derde wereld. En in het huidige wereldsysteem is niet eenvoudig toegang te krijgen tot de club van de ontwikkelde landen. (ADR/PD)