Roma-kinderen leven op chemisch stort

Jenita was naar alle waarschijnlijkheid het tweede kind dat stierf aan de gevolgen van loodvergiftiging in één van de drie vluchtelingenkampen voor Roma in Kosovo. Ze werden gebouwd naast de gigantische loodverwerkende fabriek van Trepca, een Kosovaarse stad op 300 kilometer van Belgrado. De terreinen zijn verontreinigd, en dat geldt intussen ook voor het bloed van de 500 Roma die er wonen.

Zevenentwintig vluchtelingen zijn sinds 1999 gestorven. Vermoed wordt dat het gros van hen vergiftigd is. Zekerheid is er niet, want er werd geen autopsie uitgevoerd op de doden. Maar je hoeft geen wetenschapper te zijn om te zien dat het niet gezond is om te leven in de kampen van Zitkovci, Cesmin Lug en Kablare. Veel kinderen en volwassenen lopen duizelig rond. Opvallend veel kinderen hebben spraakproblemen. Van lood is geweten dat het het zenuwstelsel aantast.

De Wereldgezondheidsorganisatie tekende alarmerend hoge loodconcentraties op in het bloed van de Roma in de kampen. Bij een test op 75 mensen, onder wie ook kinderen en zwangere vrouwen, vertoonden 44 bloedstalen meer dan 65 microgram lood per deciliter bloed. Dat is de hoogste concentratie die de instrumenten van de WGO konden meten. Concentraties vanaf 10 microgram per deciliter brengen schade toe aan de hersenen en het zenuwstelsel.

Ik heb nog nooit zo’n hoge concentraties in het bloed van kinderen aangetroffen, zegt Rokho Kim, een WGO-expert die de kampen bezocht in februari. Vooral borelingen en kinderen zijn kwetsbaar, omdat hun lichaam nog volop ontwikkelt. In de kampen werden ongeveer 60 kinderen geboren.

Verschillende Servische en internationale ngo’s eisen dat de vluchtelingenkampen verplaatst worden. Ze beschuldigen de autoriteiten van grove nalatigheid. De Roma-kinderen moeten nú weg van de bron van de vergiftiging, zegt Paul Polansky, die werkt voor de Kosovo Roma Refugee Foundation.

Nadat Polansky naar de pers stapte met het verhaal, beloofde de Kosovaarse premier Bajram Kosumi een kwart miljoen dollar om de Roma te verhuizen. Maar intussen blijven de kinderen spelen in de vervuilde grond. Het VN-personeel in de kampen jogt niet langer in de wijken van Trepca. Ze zijn gewaarschuwd voor de gevolgen.

Dit is een medische urgentie, zegt Polansky. De klokkenluider wijst met een beschuldigende vinger naar de UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de VN, die de vluchtelingen daar eind 1999 huisvestte. De Roma sloegen op de vlucht voor het geweld van Albanese extremisten in Mitrovica, een stad die verdeeld is in een Servisch en een Albanees deel. De Roma zaten er letterlijk tussen twee vuren.

Het UNHCR pleit onschuldig. Wij zijn met handen en voeten gebonden, zegt een medewerker van de vluchtelingenorganisatie in het kamp. Er is geen enkele Albanese gemeenschap die hen in hun buurt duldt. De Roma kwamen uit de wijk Mahala in de stad Mitrovica, maar daar wordt nu een supermarkt gebouwd. Ook de Serviërs in Mitrovica moeten hen niet.

Deze mensen worden eenvoudigweg zo behandeld omdat ze Roma zijn, zegt Marek Novicky van de Organisatie voor Vrede en Veiligheid in Europa (OESO), de ombudsman voor Kosovo. UNMIK, de VN-missie in Kosovo, zegt dat ze sinds kort wekelijks overleg pleegt met de Roma in de kampen. Maar op de vraag waar deze mensen heen moeten, heeft niemand bij UNMIK een antwoord. (MM/ADR)