Sergio Vieira de Mello volgt Robinson op

Vieira de Mello stond tot eind mei aan het hoofd van het door de VN geleide
overgangsbestuur in Oost-Timor. Hij begon al op z’n 21ste voor de VN te
werken, maar vond tussendoor de tijd om doctoraten in de Wijsbegeerte en de
Sociale Wetenschappen te behalen aan de Parijse Sorbonne. Van 1969 tot 1997
vervulde Vieira de Mello functies in het Hoog Commissariaat voor de
Vluchtelingen van de VN; hij diende de wereldorganisatie onder meer in
Zwitserland, Bangladesh, Cyprus, Libanon, Peru, Sudan en Mozambique.

Volgens mensenrechtenorganisaties in Genève geniet Vieira de Mello onder
meer de steun van de Verenigde Staten. Zijn voorganger Robinson besloot geen
volledige tweede ambtstermijn vol te maken omwille van de sterke
tegenkantingen die ze uit dat land kreeg. Voor Kenneth Roth, de directeur
van de Amerikaanse mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch, is de grote
uitdaging voor Vieira de Mello regeringen het hoofd te bieden en het zonder
aarzeling op te nemen voor de slachtoffers van mensenrechtenschendingen.
Roth oordeelt dat Vieira de Mello een indrukwekkende diplomatieke
achtergrond meebrengt, maar dat het hem ontbreekt aan concrete ervaring op
het vlak van de mensenrechten.

Braziliaanse diplomaten zeggen dat hun regering Vieira de Mello niet
expliciet naar voren heeft geschoven als opvolger voor Mary Robinson. Met
Rubens Ricupero, de secretaris-generaal van de VN-Conferentie over Handel en
Ontwikkeling (Unctad), bezet Brazilië al een topmandaat binnen het
VN-systeem. Vieira de Mello heeft bovendien nooit voor de Braziliaanse
overheid gewerkt. Maar zijn bekendheid in VN-kringen bleek voldoende.

De functie van Hoog Commissaris voor de Mensenrechten van de VN werd pas in
1994 gecreëerd. De eerste commissaris, Ecuadoraanse diplomaat José Ayala
Lasso, werd in 1997 opgevolgd door de voormalige Ierse president Mary
Robinson, een advocate met veel ervaring op mensenrechtenvlak en vooral dan
met betrekking tot de verdediging van de rechten van vrouwenrechten in haar
geboorteland. Als Hoge Commissaris oogstte de extreem actieve Robinson veel
lof van mensenrechtenorganisaties, maar scherpe kritiek van grote landen als
de VS, China en Rusland, van Israël en van verscheidene Arabische landen.

De relaties van Robinson met de VS, Israël en een aantal Europese landen
verslechterden sterk door de Wereldconferentie tegen Racisme die vorig jaar
in het Zuid-Afrikaanse Durban werd gehouden. De Amerikaanse en Israëlische
delegaties verlieten die bijeenkomst voortijdig vanwege een resolutie waarin
zionisme op één lijn werd gesteld met racisme. De Europese delegaties waren
niet blij met pogingen van hun voormalige kolonies om een morele
veroordeling en een schadevergoeding af te dwingen in verband met het
onrecht dat hun is aangedaan door kolonialisme en slavernij. Robinson nam in
die discussies standpunten in die dicht aanleunden bij wat de
ontwikkelingslanden verdedigden. Robinson brak ook een lans voor de
mensenrechten in Tsjetsjenië en China, wat haar de woede van twee verdere
supermachten op de hals haalde.

Kofi Anan overhaalde Robinson in 2001 na afloop van haar eerste ambtstermijn
nog een jaar verder te werken, maar in maart van dit jaar verklaarde
Robinson definitief dat ze geen volledige tweede ambtstermijn wilde
volmaken. Volgens waarnemers heeft die beslissing vooral te maken met haar
steeds verslechterende relatie met de VS. Robinson uitte na de aanslagen van
11 september kritiek op sommige maatregelen die de VS en andere
geïndustrialiseerde troffen in de strijd tegen het terrorisme, en
bijvoorbeeld ook op de manier waarop de gevangenen die bij de Amerikaanse
operaties in Afghanistan werden gemaakt, nu in Guantanamo worden
vastgehouden.

Robinson zal zich na 12 september naar verluidt aan ontwikkelingshulp
wijden.