Servië dringt aan op splitsing Kosovo

De Serviërs in Kosovo inventariseren momenteel de schade die twee weken geleden werd aangericht door etnische Albanezen. Huizen en middeleeuwse kerken en kloosters werden door een woeste menigte vernield. Maar de Serviërs blijven, zelfs onder onveilige en armoedige omstandigheden. Dat is onze plicht, zei Oliver Ivanovic, een van de leiders van de Kosovaarse Serviërs in een reactie op de gewelddadigheden. Als we onze huizen verlaten betekent dat het einde van onze gemeenschap en geschiedenis. Een massa-exodus zal niet plaatsvinden.

Kosovo valt formeel als provincie onder Servië, maar sinds 1999 wordt de provincie bestuurd door de VN-macht UNMIK. Twee weken geleden werden 28 mensen gedood bij een golf van geweld tegen de Serviërs in Kosovo. Ongeveer 3600 mensen werden geëvacueerd naar bases van de internationale vredesmacht KFOR en het Servische noorden van Kosovo.

Uit cijfers van UNMIK blijkt dat meer dan driehonderd huizen van Serviërs doelwit waren van Albanese strijdgroepen, naast dertig Servisch-Orthodoxe kerken en kloosters. President Svetozar Marovic van Servië-Montenegro, heeft de VN om hulp gevraagd bij het behoud van de culturele erfenis van Europa in Kosovo. Sommige kerken en kloosters dateren uit de veertiende eeuw en staan op de Europese monumentenlijst van de Unesco. Behalve kerken en kloosters, zijn ook veel kapellen in kleine dorpen gedecoreerd door veertiende-eeuwse Byzantijnse kunstenaars. De kunst overleefde de Turkse overheersing, die langer dan vijfhonderd jaar duurde. Kosovo werd weer onderdeel van Servië na de Eerste Wereldoorlog.

UNMIK en de 18.500 tellende KFOR-macht zijn in Kosovo gestationeerd vanaf 1999, na de Navo-bombardementen op Servië. De luchtaanvallen moesten voorkomen dat de Serviërs de Albanezen zouden verjagen, maar had tot gevolg dat 200.000 Serviërs werden verdreven uit Kosovo. Ongeveer 80.000 van hen bleven achter.

Het VN-mandaat van UNMIK komt niet tegemoet aan wat de Albanezen willen, namelijk onafhankelijkheid van Servië. Aan de andere kant gebruiken de Serviërs het falen van de vredeshandhaving door de internationale gemeenschap om eisen voor een autonoom Servisch gebied in Kosovo kracht bij te zetten.

Vorige week nam het Servisch parlement een resolutie aan waarin die automie geëist wordt. Volgens de Servische premier Kostunica is het multi-etnisch paradijs dat de VN willen stichten in Kosovo een utopie. Net als in Bosnië-Herzegovina, moet Kosovo daarom in etnische districten worden verdeeld.

EU-functionarissen spraken vorige week tijdens een bezoek van Kostunica aan Brussel, hun afkeuring uit over de plannen. In Servië is er wel brede steun. De situatie daar lijkt nu op de situatie die voorafging aan de oorlogen van voormalig president Milosovic in Kroatië en Bosnië in de jaren negentig. Daarmee wilde Milosovic de belangen van de Serviërs in die gebieden veilig stellen. De oorlogen kostten meer dan 200.000 mensen het leven. Ongeveer 700.000 Serviërs uit Bosnië en Kroatië vluchtten naar Servië, uit angst voor wraak. Het verschil met toen is dat Kostunica stelt dat de oplossing in Kosovo ‘van politieke aard’ moet zijn en dat militair geweld voorkomen moet worden.

Het is de bedoeling om het model van Cyprus te volgen, zegt historicus Aleksandar Fatic. Cyprus is dertig jaar geleden verdeeld in een Turks en Grieks deel. De Verenigde Naties en de EU doen nu pogingen het land te herenigen. Ook in Bosnië-Herzegovina werd een soortgelijke oplossing gevonden. Het land is bij de Dayton-akkoorden die in 1995 een einde maakten aan de oorlog, verdeeld in een Servische regio en een regio voor Bosnische moslims en Kroaten.

De Kosovaarse president Ibrahim Rugova verwerpt het plan voor een autonome Servische regio in Kosovo. Het bestuur van Kosovo is een zaak van de Kosovaarse autoriteiten. Daarover kunnen pas besluiten worden genomen als Kosovo erkend wordt als onafhankelijk land, binnen de nu bestaande grenzen, zei Rugova afgelopen weekeinde in een verklaring.

Volgens analist Ivan Torov zit het overleg tussen Servië en Kosovo muurvast. Er is subtiele diplomatie nodig. Maar het lijkt er op dat beide partijen zich stevig hebben ingegraven. Vijf jaar nadat de internationale gemeenschap dacht dat de problemen waren opgelost, ontstaat opnieuw een crisissituatie.