Tot het ontploft: gewelddadige mijnbouwconflicten in Bolivia

In Bolivia is de mijnbouw sinds de koloniale tijd een belangrijke sector. In de jaren tachtig en negentig werden duizenden mijnwerkers van het staatsbedrijf ontslagen door de neoliberale hervormingen. Nu de prijzen van mineralen de jongste jaren sterk stegen, werden vele mijncoöperaties opgericht. Volgens cijfers uit 2008 zouden ze zo’n 60.000 mensen werk verschaffen.

Er zijn kleine coöperaties, die op zeer ambachtelijke wijze werken en de grondstoffen via tussenhandelaren voor slechte prijzen moeten verkopen. Andere coöperaties zijn echter verkapte bedrijven, waarbij de aandeelhouders investeren in hun mijn, maar anderen het vuile werk laten opknappen. Deze laatste groep coöperaties heeft veel politieke invloed, wat onder andere blijkt uit het feit dat de viceminister van Mijnbouw uit die kringen komt. Zij houden zich vaak niet aan milieuregels of arbeidsrechten, betalen nauwelijks belastingen en maken dankzij de huidige hoogconjunctuur spectaculaire winsten.

De exploitatierechten van de mijn Rosario in de plaats Colquiri, waar tin en zink gewonnen worden, werd enkele maanden geleden toegewezen aan het staatsbedrijf Comibol. Dat was een opsteker voor de paar duizend werknemers van dit bedrijf, die de laatste jaren nog maar weinig profijt hadden gehad van het nationaliseringsbeleid van Evo Morales. Groot was dan ook de frustratie toen de regering vervolgens toch een deel van de mijn weer toewees aan een van de coöperaties. In juni werd een verdrag ondertekend, maar later bleek de overheid toch weer een groter deel te willen toewijzen aan de coöperatie.

De vakbonden van het staatsbedrijf begonnen actie te voeren tegen de wispelturigheid van de overheid. In september blokkeerden zij wegen en trokken ze naar de regeringszetel in La Paz om hun deel van de mijn op te eisen. Als reactie daarop trokken ook duizenden mijnwerkers van de coöperaties naar La Paz om hun belangen veilig te stellen. Dat leidde tot letterlijk explosieve situaties – beide groepen hadden dynamiet bij zich om hun eisen kracht bij te zetten. De werknemers van de coöperaties lieten zo’n staaf ontploffen, met een dode en negen gewonde mijnwerkers tot gevolg. Uiteindelijk werd er eind september een nieuwe overeenkomst ondertekend en zijn beide groepen teruggekeerd naar Colquiri. 

Mijnwet

Ondertussen is er veel kritiek op het mijnbeleid in Bolivia. Niet alleen liggen de verschillende sectoren met elkaar overhoop, ook de vele nieuwe mijnbouwprojecten van transnationale bedrijven en coöperaties leiden tot steeds meer conflicten met lokale bewoners. Een effectief milieubeleid ontbreekt en ook aan het recht van inheemse gemeenschappen om geraadpleegd te worden over mijnbouw in hun grondgebied wordt voorbijgegaan.

Bovendien blijkt dat, ondanks het wijdverbreide idee dat Bolivia economisch veel belang heeft bij de mijnbouw, de sector gemiddeld maar 9 procent van de inkomsten afdraagt aan belastingen. Er wordt gewerkt aan een nieuwe mijnbouwwet, maar uit verschillende hoeken wordt geklaagd over het gebrek aan participatie hierin. De enigen die wél een vinger in de wetgevende pap blijken te hebben, zijn de coöperaties.