Tropische ziekteverwekkers migreren naar het Noorden

De school in het Duitse Dorsten, een dorp vlakbij de grens met België, moest recent sluiten vanwege een plaag eikenprocessierupsen op de binnenplaats. Onderwijzers en ouders waren bang voor de gezondheid van de leerlingen.
“De toename van dit soort rupsen in Duitsland hangt samen met de klimaatverandering”, zegt Stefanie Hahn, bioloog van het Federale Bureau voor Landbouw en Bosbouw. “Maar omdat dit verschijnsel zich nog maar zo kort voordoet, hebben we geen goede informatie over hoe hun aanwezigheid evolueert.”
“Deze insecten kunnen hier alleen overleven als de temperatuur hoog genoeg is”, zegt Walter Maier, die zich aan de Universiteit van Bonn bezighoudt met de studie naar parasieten.
Europa kent al enkele jaren warmere zomers en winters, waardoor insecten en virussen die normaal gesproken alleen in zuidelijker landen voorkomen, zich naar het Noorden verplaatsen.
De thaumetopoeidae (processievlinder) hoort thuis in een familie van nachtvlinders. De eikenprocessierups kan huidontsteking, astma, bindvliesontsteking en andere kwalen veroorzaken bij mensen. De eikenprocessierups manifesteert zich sinds een paar jaar in landen als Belgie, Nederland en Groot-Brittannië. In Belgisch Limburg was de eikenprocessierupsenplaag deze zomer zo hevig, dat het leger werd ingezet om de rupsen te bestrijden.
De phlebotominae, ofwel zandvlieg, lijkt een soortgelijke ontwikkeling te volgen. De vliegen, die leven van bloed, zijn de belangrijkste overbrengers van leishmania (zandvliegkoorts). De ziekte komt normaal gesproken alleen voor in tropische gebieden.
Zandvliegen werden recent gesignaleerd bij de Duitse Rijn. Afgelopen juli raakte een jongen uit Aken, bij de Duitse grens met België, besmet met leishmania nadat hij was gebeten door een zandvlieg. De infectie leidt meestal tot huidzweren, maar kan ook schade toebrengen aan de milt en lever en bloedarmoede veroorzaken. In het ergste geval kan iemand eraan overlijden. Maier zegt dat de komst van de zandvlieg ook direct te maken heeft met de opwarming van de aarde.
Ook de culicoides imicola, een hele kleine mug die normaal in Afrika bezuiden de Sahara voorkomt, werd de afgelopen jaren ook gesignaleerd in Europa. De mug kan verschillende dierziekten overbrengen, zoals Afrikaanse paardenziekte en blauwtong.
“De afgelopen maanden hadden meer dan 2.000 boerenbedrijven in Nederland, België, Frankrijk, Luxemburg en Duitsland te kampen met blauwtong”, zegt Maier. “Alleen in Duitsland hebben we meer dan 900 besmette bedrijven geteld.”
In Duitsland wordt het virus volgens hem verspreid door lokale muggensoorten. De originele bacillendrager is vermoedelijk Europa binnengekomen door de import van Afrikaans vee. Maier: “Door de warmere winters en zomers van de laatste tijd, bestaat het risico dat de epidemieën blijven terugkeren.”
Andere ziekten die als gevolg van de klimaatverandering vaker voorkomen in Duitsland, zijn de ziekte van Lyme, veroorzaakt door tekenbeten, en vormen van hersenontsteking. Omdat de ziekten allemaal relatief nieuw zijn, is nog geen grondig onderzoek gedaan naar het causaal verband tussen klimaatverandering en de komst van exotische insecten naar noordelijker streken.