Ugandese bloementelers vrezen Europese concurrentie

Uganda is de op vier na grootste Afrikaanse bloemenexporteur. Het land handelt alleen rozen en chrysantenstekjes. De sector brengt jaarlijks ongeveer 22 miljoen euro binnen. Uganda heeft momenteel 142 hectare rozen en 32 hectare chrysantenstekjes in productie.
In 1992 werd Uganda handelspartner van Nederland, de grootste snijbloemenexporteur ter wereld. Het land trad daarmee in de voetsporen van grote Afrikaanse exporteurs als Kenia en Zimbabwe. De bloemen in Uganda zijn bijna volledig bestemd voor export, omdat in de Europese Unie de vraag groter is en de prijzen hoger liggen. De Ugandese bloemen worden vanuit Nederland doorverkocht naar andere Europese landen of de Verenigde Staten.
In 1993 exporteerden nog maar drie bedrijven bloemen uit Uganda. Nu zijn dat er negentien. De Ugandese bloemenindustrie groeide aanzienlijk sinds begin jaren negentig, toen de pioniers nog grote verliezen leden of failliet gingen. “De problemen hingen in die tijd samen met keuze van het soort bloemen. Ons klimaat bleek niet geschikt voor het Keniaanse model dat we probeerden te imiteren”, zegt Juliet Musoke, directeur van de Uganda Flowers Exporters Association (UFEA). Na een aantal mislukte experimenten besloten de Ugandese telers over te stappen op kleine rozen.
De productiekosten zijn in Europa hoger, omdat telers hier moeten investeren in dure faciliteiten als glazen kassen. Om de kosten te verlagen, begonnen een aantal bedrijven een buitenlandse tak in Afrika. Uganda telt drie Nederlandse bloementelers. De Ugandese bloemenindustrie is kapitaalintensief; ondernemers moeten in staat zijn minimaal één tot anderhalf miljoen euro te investeren. Ugandese investeerders zeggen dat ze daarvoor hoge leningen hebben afgesloten bij banken.
Eerste chrysantenkwekerij
Chrysanthemums Uganda Ltd, een joint venture tussen de Ugandese Madhvani Group en Flower Direct uit Aalsmeer, kondigde een paar weken geleden de komst van de eerste chrysantenkwekerij in Uganda aan. De Madhvani Group verwacht dat deze dertien hectare tellende snijbloemenkwekerij in het eerste jaar 1,4 miljoen euro zal opleveren.
De komst van de snijbloemenkwekerij is belangrijk voor Uganda, omdat het land er de afgelopen jaren niet slaagde nieuwe investeerders aan te trekken. Die zijn nodig om de productie op te voeren en de concurrentie aan te kunnen met andere exporteurs in Oost-Afrika.
Volgens de UFEA bedragen de totale investeringen in de sector momenteel ruim 36 miljoen euro. Acht bedrijven zijn eigendom van buitenlandse investeerders, drie zijn gezamenlijk eigendom van Ugandezen en buitenlandse investeerders en zeven bedrijven zijn Ugandees.
De UFEA wil de sector de komende jaren laten groeien met 400 hectare. Dat moet gebeuren met de komst van nieuwe bedrijven, uitbreiding door bestaande bedrijven en verplaatsen van bloementeelt naar koelere regio’s in het oosten en westen van Uganda. Maar hogere exportvolumes en –inkomsten zijn afhankelijk van overheidssteun, zegt Musoke.
EPA’s
Het aanstaande Economische Partnerschapsakkoord (EPA) met de Europese Unie vormt volgens Musoke een bedreiging voor de industrie. De nieuwe Europese handelsverdragen eisen dat 77 ontwikkelingslanden in Afrika, het Caribisch gebied en de regio van de Stille Oceaan, hun markten openstellen voor de Europese handelspartners. “Hoe kunnen we de industrie in Uganda aanmoedigen te groeien, als telers moeten concurreren met multinationals in de Europese Unie?”, zegt ze. “Je kunt mensen die op een verschillend ontwikkelingsniveau produceren, niet gelijkwaardig laten concurreren op dezelfde markt.”
“We zijn nog niet klaar om de markt te betreden zonder overheidssteun”, zegt ook  Jabber Abdul, eigenaar van kwekerij Mairye Estates. Zijn bedrijf bestaat al sinds 1952, maar is pas recent gecertificeerd naar Nederlandse maatstaven. Dat houdt onder meer in dat het bedrijf zich moet houden aan regels op het gebied van milieu en arbeidsomstandigheden.
De meeste bedrijven hebben minimaal driehonderd werknemers in dienst. De sector biedt in totaal werk aan 6.000 Ugandezen, waarvan 80 procent vrouw is. Werk in de Afrikaanse bloemenindustrie kan zwaar en ongezond zijn, onder meer vanwege het gebruik van pesticiden. “Ugandese werknemers werken onder relatief goede omstandigheden”, zegt Musoke. “Ze krijgen veilige kleding, er is medische zorg en werknemers krijgen informatie over hoe ze zichzelf zo goed mogelijk kunnen beschermen.”
Duur vervoer
De tarieven voor luchttransport deden de afgelopen maanden een flinke financiële aanslag op de bedrijven. “De kosten voor luchttransport bedragen momenteel 1,74 euro per kilo”, zegt Musoke. Dat tarief is veel hoger dan in Kenia en Ethiopië, waar telers respectievelijk 1,23 en 1,08 euro per kilo betalen. Uganda betaalt meer omdat het omsloten wordt door andere landen en geen eigen luchtlijn heeft. Voor vrachtvervoer per vliegtuig is het land afhankelijk van buitenlandse maatschappijen en die rekenen steeds hogere tarieven.
Daarnaast is de Ugandese bloemenmarkt nog steeds klein als het gaat om de hoeveelheid vracht. Daardoor is het voor vliegmaatschappijen een weinig aantrekkelijke markt. De Ugandese regering heeft het probleem verergerd door geen subsidie te geven, zegt Musoke. “We zijn afhankelijk van de regering als het gaat om subsidies voor brandstof of vrachtvervoer. De telers maken weinig winst.”
De Ugandese regering heeft in het budget voor het komende financiële jaar wel subsidies voor de bloemenindustrie opgenomen. Belastingvrijstellingen moeten ertoe leiden dat nieuwe investeerders worden aangetrokken en dat de industrie kan groeien.