Uraniumwapens

Killing them softly

Oorlogsveteranen vertonen na hun terugkeer van militaire operaties vreemde ziektepatronen. Hun baby’s worden geboren met een open hoofdje of vervormde organen. Mensen vechten tegen diverse vormen van kanker en kinderen bezwijken aan leukemie. Dat is de collateral damage van de Golfoorlog van 1991 bij Noord-Amerikaanse en Britse militairen en bij Zuid-Iraakse burgers.
“Het Golfoorlogsyndroom”, zo heet het cluster van vreemde ziektes. Meer dan 250.000 VS-veteranen hebben ermee te maken en meer dan 8000 zijn eraan gestorven. Het medisch onderzoek is nog niet volledig afgerond, toch wordt algemeen aangenomen dat de ziektes het gevolg zijn van het gebruik van verarmd uranium in antitankprojectielen, kogels, landmijnen of pantserplaten. Meer dan 286 ton verarmd uranium bleef achter in de militaire apparatuur en de zwaar verontreinigde bodem van de slagvelden van Saoedi-Arabië, Koeweit en Zuid-Irak.
Gelijkaardige wapensystemen werden gebruikt in Bosnië in 1994-1995 en in Kosovo in 1999. Veel soldaten uit de NAVO-troepen in die regio’s leden aan “het Balkansyndroom”. Volgens niet-officiële bronnen zouden ook uraniumhoudende bommen ingezet zijn tijdens het conflict in Afghanistan, in 2000-2001. En bij de invasie van Irak in 2003 zijn opnieuw uraniumwapens gebruikt, vooral rond dichtbevolkte gebieden. Zowel de Britse wetenschappelijke instelling Royal Society als het VN-milieuprogramma UNEP hebben gevraagd de locaties die bij deze oorlog door uraniummunitie zijn getroffen, bekend te maken en te saneren. Tot nog toe is daaraan geen gevolg gegeven. Toch zijn er al minstens 57 besmette plekken geïdentificeerd, met een achtergrondstraling die 200 keer groter is dan elders.
Er is ook een vermoeden dat Israël in het conflict met Libanon wapens met verarmd uranium gebruikt heeft tegen ondergrondse schuilplaatsen. Sinds het eerste gebruik in de Golfoorlog van 1991 vindt er een heuse proliferatie plaats van uraniumwapens. De vijf grote kernwapenstaten (VS, Rusland, Frankrijk, Groot-Brittannië en China) die over grote voorraden verarmd uranium beschikken en uraniumwapens produceren, exporteren die ook naar bevriende staten. Vandaag beschikken 18 landen over uraniumwapens, waaronder India, Pakistan en Israël. Een aantal daarvan hebben zelf productielijnen van uraniumwapens. Ook Zuid-Afrika en Brazilië hebben verrijkingstechnologie en voorraden verarmd uranium. Met de opmars van kernenergie zal er in de toekomst nog meer verarmd uranium als afvalproduct beschikbaar zijn. (adw)
>> http://www.cadu.org.uk/
>> http://www.iacenter.org/depleted/du.htm

Verarmd en verrijkt

Het uranium dat gebruikt wordt in de productie van kernenergie en in de militaire industrie wordt via een chemisch proces gewonnen uit uraanertsen. Dit levert een uraniumproduct op waarvan slechts 0,7 procent bruikbaar en splijtbaar uranium is. Deze concentratie is te laag om industrieel interessant te zijn. Voor kerncentrales heeft men 3 tot 5 procent splijtbaar uranium nodig, voor kernwapens tot 90 procent. Het uranium concentreren zodat het splijtbare gehalte verhoogt, gebeurt in het zogenaamde verrijkingsproces.
Het afvalproduct daarvan is verarmd uranium, met nog maar 0,2 of 0,3 procent splijtbaar uranium. Verarmd uranium (DU- depleted uranium) is een zwaar metaal, zoals lood en cadmium, en dus giftig. DU zorgt voor een verhoogd risico op de ontwikkeling van kankers door de beschadiging van het DNA. Het kan ook leiden tot een verzwakt immuunsysteem, problemen met de voortplanting en geboorteafwijkingen of aantasting van zenuw- en ademhalingsstelsel.
In uraniumwapens is verarmd uranium verwerkt.
In metaalvorm wordt het gebruikt in munitie en wapens omdat het zwaarder is dan lood en ongeveer even zwaar als wolfraam. Het heeft een lage verbrandingstemperatuur waardoor de stof al bij kamertemperatuur spontaan begint te ontbranden, wat de projectielen nog dodelijker maakt dan munitie met wolfraam. Bovendien is verarmd uranium, als afval van de kernindustrie, erg goedkoop. Het nefaste van dergelijke wapens ligt vooral in hun zware impact op het milieu en de gezondheid van iedereen die ermee in aanraking komt: militairen en de lokale burgerbevolking, maar ook de producenten of de omwonenden van testgebieden, vaak inheemse volkeren.
En ook als het conflict afgelopen is werken de wapens nog lang na. Precies omwille van die nefaste aspecten heeft de Britse wapengigant BAE Systems in haar Corporate Social Responsability jaarrapport van 2003 bekendgemaakt dat het bedrijf stopt met het gebruik van DU in zijn producten. Ook het Amerikaanse bedrijf Liquidmetal Technologies werkt aan een alternatief voor verarmd uranium op basis van wolfraam en kreeg onlangs een verlenging van zijn contract bij het Amerikaanse leger. (adw)

België als voortrekker voor een internationale conventie

Eind 2003 ontstond de International Coalition to Ban Uranium Weapons (ICBUW) met als doel een algemeen verbod op productie en gebruik van uraniumwapens tot stand te brengen en compensatie en medische behandeling voor de slachtoffers te vragen. In november lanceerde het Europees Parlement voor de derde keer een oproep voor een moratorium op het gebruik van DU, als aanloop naar een verbod. In België wordt, onder impuls van de Belgian Coalition ‘Stop Uranium Weapons’ gewerkt aan een wetsvoorstel voor een totaal verbod op uraniumwapens, naar analogie van het verbod op landmijnen en clusterbommen.
CD&V-senator Sabine de Bethune presenteerde vorig jaar een wetsvoorstel in die richting. Toen wees de meerderheid het af maar via hoorzittingen zal het verder uitgediept en onderbouwd worden. In de Kamer diende SP.A-kamerlid Dirk Van der Maelen een voorstel in dat niet alleen een verbod vraagt voor het gebruik en de productie van uraniumwapens, maar ook de afbouw in het geval er toch militair materiaal zou zijn waarin verarmd uranium gebruikt is.
Tijdens een eerdere hoorzitting in de Kamer bevestigde Jean-Claude Lacroix van de Belgian Security and Defense Industry dat de Belgische industrie geen munitie met verarmd uranium produceert. Toch wil Van der Maelen verder onderzoeken of dit ook klopt voor bepantsering met verarmd uranium. Het voorstel vraagt ook een verbod op de handel en het transport over Belgisch grondgebied. Het ontwerp is in de Kamercommissie Landsverdediging besproken en in opvolging daarvan komt er in het najaar een hoorzitting met experts.
Mogelijke weerstand verwacht Van der Maelen vooral vanuit legerkringen, die redeneren vanuit NAVO-verband en zich niet graag gebonden weten door dergelijke conventies. Het aspect van doorvoer voor Frans of Amerikaans materiaal zal zeker een moeilijk discussiepunt zijn. Als het wetsvoorstel erdoor komt, is België op internationaal vlak het eerste land om zo’n verdrag te ondertekenen. (adw)
>> http://www.bandepleteduranium.org/