Veiligheid in een uitgebreide Europese Unie

Het doemscenario van de Europese uitbreiding is gekend: grenscontroles vallen weg, België wordt overspoeld door Oost-Europese bendes en de politiesamenwerking tussen de Europese lidstaten blijft steken in een Babelse spraakverwarring. Zo’n vaart zal het niet lopen, al wordt het volgens experts wel hoog tijd voor een informatiekruispunt tussen Europese politiediensten.
1 mei 2004 is een historische dag, maar volgens Patrick Zanders, medeoprichter van Europol en directeur van de Directie Beleid inzake Internationale Politiesamenwerking, zijn de politiediensten in Europa er niet helemaal klaar voor. ‘Voor de stabiliteit in Europa is de toetreding van de nieuwe lidstaten een goede zaak, maar op politioneel vlak komt de uitbreiding te vroeg. We hadden beter eerst werk gemaakt van een goede politiesamenwerking tussen de vijftien huidige lidstaten. Dan zouden we tenminste het goede voorbeeld kunnen geven.’
Zanders spreekt daarom van een Europa met rode kaken. ‘Als we slaag blijven krijgen zoals in Madrid, kunnen we zelfs eindigen als een Europa met rode billen. Telkens wanneer terreuraanslagen de wereld wakker schudden, steekt een Europese veiligheidswind op. Lidstaten en politie- en inlichtingendiensten moeten beter gaan samenwerken, klinkt het dan overal. Een maand later is weer alles vergeten en verschuilt iedereen zich weer achter zijn nationale soevereiniteit.’

Mister Terrorisme


‘Behalve de aanstelling van Mister Terrorisme is er na de aanslagen in Madrid weinig gebeurd’, zegt Zanders. ‘Bovendien is de taak van Europees Veiligheidscoördinator Gijs de Vries zeer wazig. Op het terrein zelf zie ik voorlopig geen enkele verandering.’ Het voorstel van premier Verhofstadt om een informatiekruispunt tussen Europese politiediensten op te richten, vindt Zanders een goed idee. ‘Om succesvol op te treden tegen de twee belangrijkste vormen van misdaad in Europa, terrorisme en georganiseerde criminaliteit, moet je niet in je zetel zitten wachten, je moet de informatie hebben vóór terroristen of dievenbendes toeslaan. Dat kan alleen maar wanneer politie, staatsveiligheid, douane, financiële en militaire inlichtingendiensten alle beschikbare gegevens in een inlichtingencentrum samenbrengen. Wanneer een ambtenaar van Staatsveiligheid bijvoorbeeld tijdens een cafébezoek in Schaarbeek iets opvangt, maar er niet onmiddellijk iets mee kan aanvangen, kan de Duitse politie misschien het ontbrekende puzzelstukje aanreiken. Helaas is Verhofstadts voorstel er maar in een verzwakte versie doorgekomen. Landen als Frankrijk, Engeland en Duitsland willen niet dat hun veiligheidsdiensten in een groot geheel worden opgenomen.’
De samenwerking tussen politiediensten in Europa verloopt vandaag in concentrische cirkels: van grensregio’s over bilaterale samenwerking tot samenwerking in Benelux-, Schengen-, Europol- en Interpol-verband. Zanders: ‘Spanje, Duitsland, Frankrijk, Italië, Groot-Brittannië, Nederland en België hebben samen de London Group opgericht. In deze informele denktank onderzoeken we hoe we van de stoomlocomotief van de Europese politiesamenwerking een tgv-trein kunnen maken.’ België heeft bilaterale akkoorden afgesloten met al de nieuwe EU-lidstaten. Zanders: ‘We hebben concrete operationele afspraken rond een aantal thema’s: met Slovenië rond mensenhandel vanuit de Balkan, met Estland rond grenscontroles, met Polen en Litouwen rond voertuigdiefstallen, enzovoort.’
Dirk Valcke, chef van de dienst bestrijding Voertuigencriminaliteit bij de federale politie, zit regelmatig samen met collega’s uit andere Europese landen en weet dus perfect hoe het er op het terrein aan toe gaat. ‘Een tijdje geleden hebben we in Polen een actie opgezet tegen gestolen voertuigen die van Polen naar Litouwen worden verscheept’, vertelt Valcke. ‘We hebben gemerkt dat de Poolse politie zeer performant is, al zijn er soms wel praktische beslommeringen. Polen heeft bijvoorbeeld geen centraal register voor nummerplaten. Als je aan de Poolse politie vraagt of een bepaalde nummerplaat is ingeschreven, moeten zij die vraag naar enkele honderden niet onderling verbonden inschrijvingsposten doorsturen. Soms volgt het antwoord na enkele minuten, maar het kan ook ettelijke maanden duren.’

Fort Europa


Binnen de Europese Unie werken politiediensten samen op drie grote terreinen: het beheer van grenzen, ordehandhaving en gerechtelijke onderzoeken. Zanders: ‘De EU heeft enorme bedragen geïnvesteerd in de beveiliging van haar nieuwe buitengrens. Hoewel die in sommige gebieden nog vrij poreus is, maak ik mij weinig zorgen. Veel mensen denken dat op 1 mei alle grenzen tussen de nieuwe lidstaten verdwijnen, maar dat is niet zo. Een Rus die Europa binnenkomt, zal nog altijd aan de Russisch-Litouwse en de Litouws-Poolse grens gecontroleerd worden. Die identiteitscontroles aan de binnengrenzen blijven bestaan tot in 2007.’ Tegen dan moet Schengen II -een gezamenlijk informatie-uitwisselingsysteem van Noorwegen, IJsland en de vijfentwintig EU-lidstaten behalve Engeland en Ierland- aan alle grensposten geïmplementeerd zijn. Zanders: ‘Het is makkelijk om te zeggen: “We bouwen een Muur rond Fort Europa”, maar het is een mythe dat je criminaliteit oplost met grenscontroles. Criminaliteit moet je aanpakken door informatie te verzamelen en te verwerken.’
Op het gebied van openbare ordehandhaving is volgens Zanders nog heel wat werk aan de winkel. ‘Het Verdrag van Bergen Op Zoom liet Belgische en Nederlandse politieagenten toe om tijdens Euro 2000 op elkaars grondgebied te opereren. Het plan om dat verdrag te verlengen en ook Luxemburg erbij te betrekken, moet in de zomer verwezenlijkt zijn. Later kan dat verdrag dan Europees worden uitgebreid.’
Ook het Europese samenwerkingsluik rond gerechtelijke onderzoeken staat nog lang niet op punt. De vierhonderd agenten van Europol zouden het kloppende hart van die gerechtelijke politiesamenwerking moeten vormen, maar de realiteit is anders. Door corruptieschandalen, wanbeheer en de aanslagen in Madrid viert Europol haar tiende verjaardag in mineur.
Valcke: ‘Inzake voertuigcriminaliteit heeft Europol vorig jaar alle Europese gegevens over car- en homejackings samengebracht. Dat levert af en toe wel eens een aantal details of bruikbare informatie op, maar zelden spectaculaire resultaten. Wanneer lidstaten meer resultaten willen zien, zullen ze meer in Europol moeten investeren. De dienst kan zijn werk maar goed doen als alle lidstaten voldoende informatie doorspelen.’
Zanders: ‘De politiecultuur is een egocultuur. Spanningen zoals we kenden tussen rijkswacht en politie in België heb je ook op Europees vlak. Een politieman is een egoïst. Hij denkt: “Het is mijn onderzoek, mijn informatie, dus geef ik het niet aan een ander.” Van die egocultuur moeten we evolueren naar een wij-cultuur. Daarom is het belangrijk dat Europol opnieuw het vertrouwen wint van de politiediensten in Europa. In de zomer wordt een nieuwe directeur aangesteld. Hopelijk laat hij een nieuwe wind door Europol waaien.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.