“Vergrijzing maakt Japanners gelukkig”

Toen Hideya Tanaka, 66, vijf jaar geleden op pensioen ging als manager van een handelsfirma in Kobe, vond hij eindelijk de tijd om een oude droom te realiseren. Hij richtte een non-profitorganisatie op om de overlevenden bij te staan van de aardbeving die Kobe in 1996 trof.

“Toen ik werkte had ik het zo druk dat er amper tijd overbleef voor mijn familie, laat staan hobby’s of iets als dit”, zegt hij. Hij legt uit dat hij destijds als workaholic elke dag gestresseerd rondliep en op het sociale aanzien na weinig geluk heeft gebracht. “Als Japan zijn status als het tweederijkste land ter wereld moet laten schieten om gewone mensen van het leven te laten genieten, dan moet dat maar”, vindt hij.

Daarmee schaart deze actieve gepensioneerde zich achter nieuwe Japanse denkers als professor Akiko Matsutani, een expert bevolkingsstudies aan het Nationale Graduaatsinstituut voor Beleidsstudies, een prestigieuze denktank in Japan. Matsutani vindt dat de overheid zich ten onrechte zo druk maakt over het lage geboortecijfer in Japan.

“De lage geboortecijfers zullen de economische status van Japan verlagen, maar tegelijk mensen toelaten een evenwicht te vinden in hun leven en gelukkiger te worden dan ze nu zijn”, zegt Matsutani. In zijn boek ‘Krimpende bevolkingseconomie’ stelt hij dat de Japanse overheid de verkeerde keuze maakt door de nadruk te leggen op bevolkingsgroei.

“In plaats van mensen te dwingen meer kinderen te krijgen, moet de Japanse overheid werken aan een economisch minder succesvol Japan, maar wel een Japan met een hogere levenskwaliteit. Dat is wat de mensen willen. In plaats van mensen te dwingen meer baby’s te krijgen, moet de overheid aanvaarden dat ze voor een krimpende economie en een krimpende bevolking staat. Maatregelen als immigratie zijn alleen een oplossing op korte termijn.”

Volgens de academicus nemen China, India en andere ontwikkelingslanden de typisch Japanse rol in de wereld nu over. De Japanse groei was gebaseerd op de productie van kwaliteitsproducten voor redelijke prijzen op de wereldmarkt, met werknemers die lange uren draaiden. “Japan kan niet langer een economische leider zijn. Om in de wereldeconomie te overleven, moeten we net als de Verenigde Staten gekwalificeerde buitenlandse werknemers aantrekken. Dat zal uitmonden in een systeem waarbij de gemiddelde Japanner een baan zal hebben waarin hij minder hard moet werken.”

Een tweede academicus die de lage geboortecijfers helemaal niet zo erg vindt, is Manabu Akagawa. Van zijn boek “Wat is er mis met minder kinderen’ uit 2004 werden meer dan verkocht 30.000 exemplaren verkocht.

Akagawa, een antropoloog aan de Shinshu universiteit en sterk gekant tegen een gedwongen bevolkingstoename, stelt dat Japan onder druk heeft gestaan om overdreven te groeien. Het is tijd om gas terug te nemen en eens goed te kijken naar prioriteiten voor de samenleving, vindt hij.

Analisten wijzen ook op het toenemend aantal werkende vrouwen die hun baan niet willen opgeven om een gezin te stichten. Het aantal ongehuwde vrouwen in Japan tussen 25 en 29 jaar steeg tussen 2000 en 2005 met zes procentpunten.

Die trend zal niet veranderen, waarschuwen ze. Matsutani waarschuwt voor ernstige gevolgen als zulke belangrijke signalen genegeerd zouden worden. Het is volgens hem de hoogste tijd voor een nieuwe economie in Japan.

Hideaki Sekizawa, expert aan het Onderzoeksinstituut Hakuhodo Research, zegt dat diverse studies bevestigen dat de tijd voorbij is dat Japanners hard wilden werken zonder te klagen.

Sekizawa: “De vergrijzende bevolking stelt de overheid voor een dilemma. Moet ze haar geld stoppen in een toename van de bevolking zodat Japan een leidende Aziatische macht kan blijven? Of moet ze waardig een stap terugzetten en een land worden met een kleinere en tevredener bevolking?” (ADR)